Զրպարտիչ-կեղծարար, ԼՂՀ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյանը կրկին աշխուժացել է

Արտատպված է 21.12.13 թվակիր էջից

Մարդու տեսակից ամենազզվելին,ամենա-

գարշելին, ամենաայլանդակը զրպարտիչն է։

ԷԴՈՒԱՐԴ Օ'ՀԱՐԱ

Որտեղ մի պատառ չաղ ու յուղալի՝

Կանգնած է այնտեղ նա երկյուղալի...

ՊԱՐՈՒՅՐ ՍԵՎԱԿ

Պոետներին մեծարել են,

Տվել փառք ու պատիվ անծիր,

Պոետներին քարկոծել են

Նենգ ու նախանձ փարիսեցիք։

Պոետներին զրպարտել են

Հուդաները փողի գերի...

*  *  *

Օ՜, Հուդա, Հուդա,

Դու չես վերանա, քանի որ ծնվել

Ու կծնվեն դեռ նոր Քրիստոսներ,

Նոր առաքյալներ կգան ասպարեզ-

Սուրբ Քրիստոսի լուսապսակով,

Միշտ էլ աշխարհում կշարունակվես,

Քանզի ապրում են հետնորդները քո։

Նոր ուժ ու կորով կառնեն քեզանից

Թոռնեթոռներն ու ծոռները Նեռի,

Համբույրներով ու երդումներով պիղծ-

Հարություն առած կքայլեն նորից.

Բանսարկուների դու քաջ դաշնակից,

Հզոր բարեկամ շողոքորթների։

Նոյից մինչ այսօր անհետ, անանուն

Կորել են քանի՜-քանի ազգ ու ցեղ,

Բայց դու անմահ ես, քանի աշխարհում

Հուդայությունը դեռ չի վերացել։

ՎԱԶԳԵՆ ՕՎՅԱՆ

Շատ տարիներ առաջ հայրս մի պամֆլետ է գրել՝ ուղղված ԼՂՀ գրողների միության նախագահ Վարդան Հակոբյանին (սա արդեն 30 տարի այդ պաշտոնում է), որպես վերջինիս՝ Վարդան (Սլավիկ) Հակոբյանի «Ես երգ չունեմ Ղարաբաղի մասին» բանաստեղծության պարոդիա։ Հորս մահից հետո լույս տեսած ժողովածուի մեջ ես զետեղել էի նաև անտիպ այդ բանաստեղծությունը։ Ու այդ օրվանից առ այսօր Հակոբյանը կորցրել է քունն ու հանգիստը։ Երկու անգամ, այսպես ասած, գրական արշավ է ձեռնարկել իմ և հորս դեմ ու երկու անգամ Մեծ զրպարտիչը ջախջախվել է։

Հետաքրքիրն այն է, որ նա իր զրպարտագրերը թխում է հորս հերթական գիրքը տպագրվելուց հետո։ Վերջերս պետական հովանավորությամբ լույս է տեսել հորս երկհատորյակը։ Ու դա դարձյալ շատ ծանր է տարել Արցախի ԳՄ ցմահ նախագահը։ Իր չկայացածության ամբողջ «ցավը», նախանձի ողջ պաշարն օգտագործելով, աննկուն կեղծարարը դարձյալ զրպարտչական արշավ է սկսել հորս անվան ու իմ դեմ՝ իր մեջ կուտակված ողջ թույնը, զառանցանքը հանձնելով թղթին։ Ժողովուրդն ասում է. «Կուզին գերեզմանը կուղղի»։ Հոգով կուզը, սակայն, հանդերձյալ կյանքում անգամ չի ուղղվի։

Իրենից երիցս վեր կանգնածի վրա ցեխ շպրտելով, իր չկայանալուց ու նախանձից բանականության մթագնում ունեցող այս արարածը չի նկատում, որ վեր նետած այդ աղտեղությունը, չհասնելով նպատակին, բումերանգի պես սլանում է այն նետողի՝ իր վրա։ Զավեշտականը ոչ միայն այն է, որ Կևորկովյան ժամանակներում «արքունիքում» իր ունեցած նվաստացումները, ծաղրը փորձում է գլխիվայր շրջած վերագրել ուրիշին, այլև այն, որ նույնիսկ չի նկատում, չի հասկանում, որ իր բարբաջանքները ոչ ոք չի կարդում, ինչպես ոչ ոք չի կարդում շքեղակազմ ու հաստափոր իր հատորները։ Չի զգում, որ վաղուց իր տեղը գրականության լուսանցքն է, իսկ վաղն իրեն այլևս ոչ ոք չի հիշելու։ Ու եթե հիշեն, ապա՝ թերևս վերոհիշյալ պամֆլետի շնորհիվ միայն։

Ահա հորս գրած այն պամֆլետը, որի պատճառով Վ. Հակոբյանը շուրջ 20 տարի է բարբաջանքներ է թխում ու չի հանգստանում.

Ես անկեղծորեն հավատում եմ քեզ,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես,
Եվ բանաստեղծի սիրտ չունես մաքուր,
Դու հոնորար ես բառերից սարքում:

Քոնը կեղծելն ու շողոքորթելն է,
Քոնը քծնությամբ պաշտոն շորթելն է,
Քոնը իրար դեմ մարդկանց լարելն է,
Քոնը ամբիոնից ստից ճառելն է:

Քոնը սակարկել, դռներ բախելն է,
Քոնը, ընչաքաղց, առնել-ծախելն է,
Քոնը շանտաժն ու վայրահաչելն է,
Քեզնից ուժեղի ոտքը պաչելն է:

Մատնելն է քոնը, քոնը փքվելն է,
Քոնը սրբության վրա թքելն է:
Դու երկու տիրոջ ոտք լիզող շուն ես,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես:

Ի դեպ, Վարդան Հակոբյանի դիմանկարը հիանալի կերտել է նաև վերջինիս համագյուղացի, նշանավոր արցախագետ Շահեն Մկրտչյանը՝ նրան ուղղված նամակում։ Այս նամակում մեծ զրպարտչին «հուզող» բոլոր հարցերի պատասխանները կան։ Հատկապես կապված Կևորկովի հետ, ինչպես նաև եսակենտրոն մտածողության, բոլոր հարցերը սեփական ստամոքսի պրիզմայով լուծելու ու վերնախավին քծնելու բնածին սովորության և այլնի մասին.

«Դու ասպարեզ ես ելել մի հզոր բարերարի՝ Կևորկովի հովանավորությամբ: Մի հանգամանք, որը չէր կարող չազդել քո եսակենտրոն մտածողության վրա: Վաղուց նկատվել էր, որ դու քո գործունեության ընթացքում դրսևորում ես ընդգծված սուբյեկտիվ մոտեցումներ: Հավանաբար դու չես զգում, որ արդեն կտրվել ես լայն շրջապատից և պարզապես անհնար է դարձել թոթափելու գավառականության քեզ համար շատ նեղվածք գիրկը: Նաև դա է պատճառը, որ Վարդան բանաստեղծը չի գրավում իր հաստատուն տեղը ազգային գրականության մեջ, թեև շատ հեշտությամբ մեկը մյուսի հետևից գրքեր է ասպարեզ հանում:

Էլ չենք խոսում տեղի-անտեղի փառաբանող մենագրության, գրախոսականների մասին։ Իբրև համագյուղացի, մի քիչ էլ բարեկամ, խորհուրդ կտայի, որ մանր-մունր քինախնդիր բաները մի կողմ թողնես և զբաղվես ավելի լուրջ գործերով: Վերջակետ դնես «քողարկված» ստորացուցիչ մուրացկանությանը, կարևոր հարցերը սեփական ստամոքսի պրիզմայով լուծելու գեշ սովորությանը և քեզ վստահված բնագավառում միշտ առաջնորդվես ազգային պետականության շահերով: Երեկ քեզ դիտողություն անողներին լռեցնում էիր Կևորկովի հետ ունեցած քո ջերմ հարաբերություններով, իսկ այսօր, դրության տեր պաշտոնյաների անունները շահարկելով, փորձում ես նույնը կատարելու»:

Իմ արժանապատվությունից ցած ու ինձ համար վիրավորական եմ համարում իջնել Վարդան (Սլավիկ) Հակոբյանի մակարդակին ու պատասխանել հիվանդ երևակայության ու նախանձի ծնունդ նրա զազրախոսությանը, որի պատասխանը մամուլում բազմիցս տրվել է (սրա ողջ «փաստարկներին» կարելի է պատասխանել տարիներ առաջ նման բարբաջանքներին ի պատասխան գրված հոդվածներից մեկի մի թեթև փոխած այս ձևակերպմամբ. «Ստի հերն անիծած, թե քո այս ողջ զառանցանքում մի գրամ ճշմարտություն կա»... Չնայած արդեն մի քանի անգամ ականատես եմ եղել, թե նա ինչպես է երդվում ու ստորաբար ստում)։ Ուղղակի ներկայացնեմ ծաղկաքաղ կեղծարար-զրպարտչի մասին հոդվածներից, որ փայլուն ներկայացնում են Վարդան-Սլավիկ Հակոբյանի դիմանկարը կամ ցույց տալիս, թե ինչ ասել է «վարդանհակոբյան» երևույթ...

---------------------------------------------------------------

Ահա այսպիսի վաստակավոր գործիչ

Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը նախօրեին գրչի մի հարվածով ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչման է արժանացրել բանաստեղծ, ԼՂՀ գրողների միության նախագահ Վարդան Հակոբյանին։

Նորությունն իմանալուց հետո մեր մեջ ծնված առաջին բնական հարցը հետեւյալն էր՝ ո՞ր արժանիքի համար։ Գուցե Հակոբյանը տաղանդավոր ու հանրահայտ բանաստեղծ է, որի մասին պարզապես մենք՝ անտեղյակներս, թերանալով չե՞նք իմացել այսքան ժամանակ...

Գրախանութում նրա գրքերից գոնե մեկը ձեռք բերելը մեզնից մեծ ջանքեր պահանջեց, որովհետեւ դրանք երկար ժամանակով չվաճառվելու պատճառով մոռացության էին մատնված, եւ գրախանութի աշխատակիցները մեծագույն դժվարությամբ գտան «Թեւերի հեռուն» տարօրինակ վերնագիրը կրող երկերի ժողովածուն, որը 2003 թվականին լույս է տեսել 800 օրինակով, սակայն, ինչպես պարզվեց, այդ թվականից ի վեր, օրինակ, «Նոյյան տապան» գրատանը հատուկենտ է վաճառվել, թեեւ արժե ընդամենը 380 դրամ։

Բանաստեղծ Հակոբյանի ստեղծագործությունների ընթերցելիության վերաբերյալ հետաքրքրվեցինք նաեւ Ավ. Իսահակյանի անվան գրադարանում։ Պրպտումները ցույց տվեցին, որ այստեղ Հակոբյանի հեղինակած չորս ժողովածու կա, որոնցից եւ ոչ մեկը, սակայն, երբեւէ չի պատվիրել ընթերցողը։ Ինչեւէ։ Թեեւ արդեն պեղված էր Վարդան Հակոբյանի՝ «Թեւերի հեռուն» երկերի ժողովածուն, եւ հնարավորություն կար դրան ծանոթանալու ու կարծիք կազմելու, սակայն սուբյեկտիվության մեջ չմեղադրվելու համար դիմեցինք գրական աշխարհի մարդկանց։ Ի վերջո, նաեւ հետաքրքիր էր՝ ինչպե՞ս են վերաբերվում նրա պոեզիային այդ միջավայրում։

Պարզվեց՝ ոչ ոքի առանձնապես չէր ոգեւորելու այդ մասին մի քանի խոսք ասելու վերաբերյալ մեր խնդրանքները։ Նրանք բոլորը խուսափեցին՝ պատճառաբանելով, որ Հակոբյանի պոեզիայի գիտակը չեն եւ այնքան ծանոթ չեն, որ կարծիք հայտնեն։ Այս դեպքը մեզ հիշեցրեց Բեռնարդ Շոուի հետ կապված մի պատմություն։ Երբ նրան գրողներից մեկը հրավիրել է իր պիեսի բեմադրությունը նայելու, Շոուն քնել է ներկայացման ընթացքում, իսկ երբ պիեսի հեղինակը դժգոհել է, թե քնել էիր, հիմա ինչպե՞ս ես կարծիք հայտնելու, նա պատասխանել է, որ հենց քնելով՝ արդեն ինքն իր կարծիքն է արտահայտում։

...Իսկ Հայաստանի գրողների միության նախագահ Լեւոն Անանյանը հայտնեց, որ միանգամայն արժանի համարելով՝ իրենք են այդ կոչման ներկայացրել Վարդան Հակոբյանին՝ նշելով, որ վերջինս «մեր տաղանդավոր բանաստեղծներից է՝ առանց վերապահումների»։ Իսկ մեր այն հարցին՝ արժանի է համարվում որպես բանաստե՞ղծ, թե՞ որպես ԼՂՀ գրողների միության նախագահ, Լ.Անանյանը պատասխանեց՝ հավասարապես։ Նույնը թերեւս «կարելի է» ասել Լեւոն Անանյանի մասին, ու Վարդան Հակոբյանին այդ կոչման ներկայացնելով՝ Անանյանը նկատի է ունեցել նաեւ իրեն։
Հ.Գ. Ստորեւ ներկայացնում ենք Հակոբյանի բանաստեղծություններից մեկը.

«Ագռավը երգեց ծառին եւ մի տերեւ ընկավ ծառից
ագռավը երգեց ծառին եւ էլի մի տերեւ ընկավ ծառից
ագռավը երգեց ծառին եւ դարձյալ տերեւներ ընկան ծառից
ագռավը երգեց, երգեց եւ ծառի վրա ոչ մի տերեւ չմնաց
եւ արեւի ճաքճքած հայելին ջրափոսերում ջարդուփշուր եղավ» («Հարպի»)։

ԱՆՆԱ ԶԱԽԱՐՅԱՆ

«Հայկական ժամանակ»

17.11.2005

Պամֆլետ, որ «փոթորիկ» է առաջ բերել ԼՂՀ ԳՄ «նախագահությունում»

Ի պատասխան Արցախի ճանաչված և հարգված տասնյակ մտավորականների՝ «Ազգ» թերթի «Մշակույթ» հավելվածում և արցախյան թերթերում տպագրված «Երբ ցինիզմը, իրոք, սահմաններ չի ճանաչում» նամակ-հոդվածի, ՀՀ ԳՄ մի քանի անդամներ, միության նախագահի գլխավորությամբ, «Գրական թերթ»-ում հապշտապ «հոդված» են գրել, որը ոճով, ձևակերպումներով չի տարբերվում Արցախի ԳՄ-ի մամուլում տպագրված զրպարտագրերից:

Հոդվածի տակ «իրենց ստորագրությունն են դրել» նաև մարդիկ, ովքեր կամ անտեղյակ են Վազգեն Օվյանի գրական ժառանգությունից, կամ միանգամայն այլ կարծիք ունեն նրա անվան և գրական վաստակի մասին: Հ. Բեգլարյանը, որ առողջական լուրջ խնդիրներ ունի, հազվադեպ է տնից դուրս գալիս, վերջերս մեկնել է Վ. Օվյանի ծննդավայր, բազմաթիվ մարդկանց ներկայությամբ, որպես մեծագույն հարգանքի տուրք, համբուրել նրա հուշաքարը, հանկարծ «ստորագրել է» ԳՄ նամակը: Սակայն Բեգլարյանը երդվել է «բոլոր սրբություններով» (իր բառերն են - Ն. Օ.), որ ինքը չի ստորագրել այդ նամակը:

Վերջապես ո՞ւմ է պետք այս շոուն: Ակնհայտ է, որ սա «ես՝ քեզ, դու՝ ինձ» սկզբունքով սարքած ներկայացում է. Արցախի ԳՄ նախագահը տեղացի գրողների ստորագրություններով «Գրական թերթ»-ում վերջերս հրապարակավ «սատարել է» ՀՀ ԳՄ նախագահին և, ահա, վերջինս էլ նման ձևով վարձահատույց է լինում նրան՝ արտահայտելով իր աջակցությունը արցախցի կոլեգային (այս երևույթը մեզանում անվանում են «սատարախտ»), որի կազմակերպած արշավը՝ հետմահու ԼՂՀ բարձրագույն պարգևի՝ «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանի արժանացած գրող Վազգեն Օվյանի դեմ, ղարաբաղյան լուրջ և իրեն հարգող մտավորականության շրջանում ոչ միայն աջակցություն չի գտել, այլեւ լիովին խայտառակվել է Ղարաբաղում:

Պարոնայք ԳՄ նախագահներ, ձեր աթոռներին կառչած մնալու համար ոտնատակ մի՛ տվեք ազնիվ մարդկանց անունն ու պատիվը, նրանց մի՛ խառնեք ձեր անձնական հաշիվներին: Ամո՛թ է: Դա պատիվ չի բերում մտավորականին: Իսկ որպեսզի ընթերցողը հասկանա, թե ինչո՞ւ հանկարծ Վարդան Հակոբյանը զրպարտչական աննախադեպ արշավ ձեռնարկել 22 տարի առաջ վախճանված գրողի անվան ու գրական ժառանգության դեմ, ստիպված եմ ներկայացնել «մի կաթիլ մեղրի» պատմության իրական պատճառը:
Արցախում Վարդան Հակոբյանին (Սլավիկ Հակոբյան) ճանաչողներն այնքան միամիտ չեն, որպեսզի կարծեն, թե այսօր վերջինս քունն ու հանգիստը կորցրել է, որովհետև 50 տարի առաջ Վազգեն Օվյանն իր անդրանիկ գրքում Թևան Ստեփանյանին ներկայացրել է բացասական ու սարկաստիկ գծերով:

Նախ՝ Հակոբյանը լինելով, նշանավոր արցախագետ ու պատմաբան Շահեն Մկրտչյանի բնորոշմամբ՝ ԵՍԱԿԵՆՏՐՈՆ անձնավորություն, իրենից դուրս ոչինչ չի տեսնում և հազիվ թե հուզվի անգամ մոտիկ մարդկանց անձնական դարդուցավերից: Էլ ո՞ւր մնաց՝ այդպես պատեպատ խփվի հանուն մի մարդու, որը, մեղմ ասած, այնքան էլ բարի անուն չի թողել ղարաբաղցու հիշողության և վերջին 70 տարվա պատմագիտության մեջ: Այնպես որ, ռուսի ասած՝ «նե դա լամպոչկի»...

Եթե Վ. Հակոբյանին առայսօր հանգիստ չի տալիս, դա այն պամֆլետն է, որ Վազգեն Օվյանը գրել է նրա մասին, եւ որը նրա «Ես երգ չունեմ Ղարաբաղի մասին» բանաստեղծության պարոդիան է: Վերջինս կարող է 200 պասկվիլ մոգոնել հանգուցյալ գրողի դեմ և զետեղել պետական սուղ միջոցներով ֆինանսավորված իր շքեղակազմ հատորներում: Բայց, ի ցավ Հակոբյանի, դրանցից ոչ մեկն այնպես չի «կպնելու» Վազգեն Օվյանին, ինչպես նրա գրածը՝ իրեն: Ահա այդ պամֆլետը.

Ես անկեղծորեն հավատում եմ քեզ,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես,
Եվ բանաստեղծի սիրտ չունես մաքուր,
Դու հոնորար ես բառերից սարքում:

Քոնը կեղծելն ու շողոքորթելն է,
Քոնը քծնությամբ պաշտոն շորթելն է,
Քոնը իրար դեմ մարդկանց լարելն է,
Քոնը ամբիոնից ստից ճառելն է:

Քոնը սակարկել, դռներ բախելն է,
Քոնը, ընչաքաղց, առնել-ծախելն է,
Քոնը շանտաժն ու վայրահաչելն է,
Քեզնից ուժեղի ոտքը պաչելն է:

Մատնելն է քոնը, քոնը փքվելն է,
Քոնը սրբության վրա թքելն է:
Դու երկու տիրոջ ոտք լիզող շուն ես,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես:

25-30 տարի առաջ գրված այս պամֆլետ-պարոդիայի տպագրման օրվանից՝ 1992 թվականից Հակոբյանը կորցրել է հանգիստը, որովհետև ընդամենը 4 քառատողում խտացված է նրա իրական կերպարը, որի համար վերջինս «փոթորիկ» է բարձրացրել գրականության ու լրագրության բնագավառում չկայացած, սակայն զրպարտության ու կեղծարարության ասպարեզում անգերազանցելի գրչակներից կազմված իր մերձավոր շրջապատում, որը ինքն անվանում է «ԳՄ նախագահություն»:

Հակոբյանին լրջորեն մտահոգում է նաև Վազգեն Օվյանի ժողովրդականությունը: Դե, իհարկե, խորապես մտահոգիչ է. Օվյանը վախճանվել է երկու տասնամյակ առաջ, բայց, ինչպես գրված է Արցախի ճանաչված մտավորականների ստորագրությամբ հրապարակման մեջ, «ի տարբերություն որոշ «կենդանի մեռյալների», Վազգեն Օվյանը այսօր էլ ապրող հեղինակ է, նրան կարդում են, նրա հեղինակած բանաստեղծությունները՝ արտասանում: Եվ եթե դա հարուցում է ոմանց զայրույթը, ապա գրողը մեղք չունի. «ծանիր զքեզ»՝ ասում էին հները: Նշանակում է՝ ընթերցող հանրությունը ներկա գրական գորշությունից վեր է դասում անցյալի իրական արժեքները և իմաստ չունի «սուր ճոճել». ժամանակը ամեն ինչ իր տեղն է դնում... Գրադարաններում այսօր փնտրում են Վազգեն Օվյանի գրքերը: Եվ դա այն դեպքում, երբ պետական միջոցներով տպագրված բազմաթիվ հաստափոր հատորների կողքից ուսանողությունն անցնում է հպարտ անտարբերությամբ» (տես՝ «Երբ ցինիզմը, իրոք, սահմաններ չի ճանաչում», «Ազգ», 06.12.08):

Երբ Վազգեն Օվյանը գրում էր «Ղարաբաղի արծիվը», «Ամարասը», «Այս Ղարաբաղն է»-ն և բազմաթիվ հայրենաշունչ տողեր, երգիծական-սարկաստիկ երկեր էր գրում Լ. Բրեժնևի, Հ. Ալիևի, Բ. Կևորկովի, ադրբեջանական հայատյաց քաղաքականության դեմ («Նազար-նամե», «Կրկես», «Գորշ գայլի, շնագայլի և այլոց մասին», «Սև վեզիրը»:), «շքերթներից հոգնել էր արդեն ու ձանձրացել ճառերից դատարկ», Վ. Հակոբյանը ազգի դահիճներին՝ Հ. Ալիևին և Բ. Կևորկովին հաճոյանալու համար, ոգևորությամբ գովերգում էր «դարի մեծագործությունները»՝ «Աղդամ-Ստեփանակերտ երկաթուղու շինարարությունն ու անասնապահական խոշոր համալիրի կառուցումը», երևի կարծելով, թե դեպի Պառնաս տանող ամենաուղիղ ճանապարհն անցնում է Աղդամ-Ստեփանակերտ երկաթուղով ու անասնապահական համալիրների դռներով: Երբ Վազգեն Օվյանը ի պատասխան հայատյաց Ռասուլ Ռզայի թունոտ մի զառանցանքի՝ «Սմբատ և Բաբեկ» էր գրում («Որքան ոռնաս, Ռասուլ Ռզա, Սմբատները միշտ ծնվել են ու կծնվեն...»), Վ. Հակոբյանը ազերի Մոլլա Փանահ Վագիֆի մասին պոեմ էր երկնում, չտեսնելուն տալիս, որ Թևանն արդեն քանի տասնամյակ, աչքը ջուր կտրած, սպասում է իրեն՝ յուր «փաստաբանին»...

Նախանձի թույնը այնպես է կուրացրել Վ. Հակոբյանին, որ երկու տասնամյակ առաջ մահացած գրողին «ոչնչացնելու» մոլուցքի մեջ կորցրել է ոչ միայն մտավորականին վայել էթիկան, այլև դատելու ունակությունը՝ ինքն իրեն հակասելով և իրեն գցելով ծիծաղելի վիճակի մեջ: Օվյանին մերթ մեղադրում է նրա համար, որ իբր վերջինս իր վիպակը գրել է Կևորկովի պատվերով՝ 1975 թ.-ին (մինչդեռ վիպակը ամսագրում տպագրվել էր 1971 թ.-ին, գրքով՝ 1973-ին, երբ Կևորկովը դեռ չէր եկել Ղարաբաղ: Իսկ իրականում 1975 թ. Վ. Օվյանը Կևորկովի դեմ գրել է «Հուդային», «Բ. Կ.-ին», «Բասարական» բանաստեղծություններն ու տասնյակ պամֆլետներ), մերթ հայտարարում է, թե Օվյանը «չափածո հայհոյել է Կևորկովին»: Անհասկանալի է, թե ինչն է այդպես տանջում ԳՄ ղեկավարին. «Կևորկովի պատվերով գրե՞լը», թե՞ «Կևորկովին չափածո հայհոյելը»: Եթե մարդ մեկին հայհոյում է, էլ ինչո՞ւ պիտի միաժամանակ գրի նրա պատվերով...

Մյուս կողմից՝ մի ասող լինի Հակոբյանին՝ ուժդ չափածո չէր պատում, դու էլ արձակ «հայհոյեիր» ազգիդ դահճին: Ինչո՞ւ ծպտուն չէիր հանում: Թե՞ հայհոյանքիդ պարկը պինդ փակել էիր, որպեսզի հետագայում Արցախյան պատերազմից հետո քեզ հռչակեիր «Արցախյան շարժման առաջին ղեկավարներից մեկը» և հայհոյեիր «Կևորկովին հայհոյողին»: Ինչո՞վ էիր զբաղված այդ տարիներին, ավելի կարևոր գործեր ունեի՞ր: Իսկ գո՞ւցե Հակոբյանն իրոք կարծում է, թե մեռել է ժողովրդի հիշողությունը, և մարդիկ մոռացել են, թե իրականում ով ինչով էր զբաղված թե՛ այդ տարիներին, թե՛ Արցախյան պատերազմի ժամանակ, թե՛ հետո... Գո՞ւցե նրան թվում է, թե ժողովրդի հիշողությունը ևս կարելի է պատվերով «գրել տալ», կամ՝ գրել ու ժողովրդի ստորագրությունը դնել տակը:

Ահա ԼՂՀ «ԳՄ նախագահության» ձեռնարկած արշավի և բարձրացրած աղմուկի ողջ իրական պատճառը, որի համար ԳՄ-ում թիվ մեկ մարտական տագնապ է հայտարարվել: Իսկապես որ շա՜տ հիմնավոր և օրախնդիր պատճառ է:

ՆԱՐԻՆԵ ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ 

«Տարեգիր», Երեւան

06.03.2008

«Մեդալի» հակառակ կողմը կամ՝ ԼՂՀ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյանը՝ փակագծերից դուրս

Մարդ կա՝ ելել է շալակն աշխարհի... 

Պ. ՍԵՎԱԿ 

Իմ խորին համոզմամբ՝ եթե արվեստագետը, գրողը, հատկապես բանաստեղծը չի տեղավորվում մարդու և բարոյականության մասին համընդհանուր պատկերացումների շրջանակներում, անհնար է, որ նա լինի Արվեստագետ կամ Բանաստեղծ։ Որպես գրող սիրում ու հարգում եմ բոլոր նրանց, ովքեր նախ Մարդ ու Քաղաքացի են, ապա՝ Գրող ու Արվեստագետ։ Ուստի խոսելու եմ ոչ թե Վարդան Հակոբյան-բանաստեղծի մասին, այլ մի քանի դրվագով ներկայացնելու եմ Վարդան (Սլավիկ) Հակոբյան-մարդուն։

Սկսած կևորկովյան տարիներից նա իր համար «գրական» ճանապարհ է հարթում ոչ թե սեփական ստեղծագործություններով, այլ օրվա իշխանություններին իր հավատարմությունը հավաստելով և դրա դիմաց մի բան ստանալով։ Արդյունքում՝ բոլոր ղեկավարներից կորզել է առավելագույնը, ինչ հնարավոր է։ Նրա աշխատավայրում, գլխավերևում Գրիգոր Նարեկացու նկարի հարևանությամբ կախված էր Սամվել Բաբայանի մեծադիր լուսանկարը։ Կշեռքի նժարների փոփոխությունից հետո անմիջապես դարձավ Արկադի Ղուկասյանի «կողմնակիցը»։ Այսօր, երբ փոխվել է Արցախի նախագահը, անմիջապես «աստվածափոխ» է եղել նաև Վ.Հ.-ն։ Եթե վաղը իշխանափոխություն լինի, նա առաջիններից մեկն է հայտնելու իր հպատակությունը նոր իշխանությանը...

Բայց այդ մասին ավելի պատկերավոր է արտահայտվել նրա հայրենակից, հայտնի արցախագետ Շահեն Մկրտչյանը, որի նամակը պատճենահանված ու բազմացված կարելի է գտնել շատերի մոտ։ «...Դու ասպարեզ ես ելել մի հզոր բարերարի՝ Կևորկովի հովանավորությամբ: Մի հանգամանք, որը չէր կարող չազդել քո եսակենտրոն մտածողության վրա: Վաղուց նկատվել էր, որ դու քո գործունեության ընթացքում դրսևորում ես ընդգծված սուբյեկտիվ մոտեցումներ: Հավանաբար դու չես զգում, որ արդեն կտրվել ես լայն շրջապատից և պարզապես անհնար է դարձել թոթափելու գավառականության քեզ համար շատ նեղվածք գիրկը: Նաև դա է պատճառը, որ Վարդան բանաստեղծը չի գրավում իր հաստատուն տեղը ազգային գրականության մեջ, թեև շատ հեշտությամբ մեկը մյուսի հետևից գրքեր է ասպարեզ հանում:

Էլ չենք խոսում տեղի-անտեղի փառաբանող մենագրության, գրախոսականների մասին,- գրում է Շ. Մկրտչյանը։- Իբրև համագյուղացի, մի քիչ էլ բարեկամ, խորհուրդ կտայի, որ մանր-մունր քինախնդիր բաները մի կողմ թողնես և զբաղվես ավելի լուրջ գործերով: Վերջակետ դնես «քողարկված» ստորացուցիչ մուրացկանությանը, կարևոր հարցերը սեփական ստամոքսի պրիզմայով լուծելու գեշ սովորությանը և քեզ վստահված բնագավառում միշտ առաջնորդվես ազգային պետականության շահերով: Երեկ քեզ դիտողություն անողներին լռեցնում էիր Կևորկովի հետ ունեցած քո ջերմ հարաբերություններով, իսկ այսօր, դրության տեր պաշտոնյաների անունները շահարկելով, փորձում ես նույնը կատարելու»:

Ավելացնենք, որ Վ. Հակոբյանը, չնայած պատկառելի տարիքին ու ազդեցիկ չափերին, այդպես էլ չսովորեց կանգնել սեփական ոտքերի վրա։ Մշտապես բռնում է երկրի ղեկավարության փեշերից կամ սեփականաշնորհված գրականագետների մեջքին նստած՝ փորձում գրականություն մտնել։ Իսկ իր հեղինակած զրպարտագրերն էլ տպագրում է ուրիշների ստորագրությամբ։

Ընդհանրապես, Վ.Հ.-ն անչափ շատ ունի թույլ ու խոցելի տեղեր, նույնիսկ ավելի շատ, որ կարող է բավարարել մի քանի հոգու։ Բայց նրա աքիլեսյան գարշապարը ՓՈՂՆ է, և դա հայտնի է բոլոր նրան ճանաչողներին։ Այդ մասին մեկ անգամ չէ, որ գրել են մամուլում։ Օրինակ՝ Արցախի գրողների միությունում ԼՂՀ ԱԺ վերահսկիչ պալատի կողմից անցկացված ստուգումների արդյունիքների մասին, որը երևակել է Վ.Հ.-ի կողմից իրականացված կոպիտ օրինախախտումներ, հրապարակվել է ոչ միայն «Ազատ Արցախ» հանրային թերթում ու տեղական այլ լրատվամիջոցներում, այլև հայաստանյան մամուլում, այդ թվում՝ «Իրավունք» թերթում՝ «Արցախի «գլխավոր գրողը» նաև գո՞ղ է» վերնագրով: Պարզ է, որ դրան հետևել է իշխանությունների «դոբրոն» ստացած, ԳՄ խոհանոցում վհակոբյանական նախաձեռնությամբ կազմված «հերքումը»։

Ստուգումների արդյունքում կազմված արձանագրության հիման վրա տարածված տեղեկատվության համաձայն՝ միայն 2002 թվականին Վ.Հ.-ն 130 օր եղել է Երևանում՝ գործուղման մեջ և «գործուղման ծախսերի համար» ստացել է 400 հազար դրամ։ ԳՄ ղեկավարը պարբերաբար «Գրական ուրբաթ» անունը կրող միջոցառումներ է անցկացրել, որի դիմաց դուրս գրած գումարներն այնքան էլ չեն հարաբերվում համեստ այդ միջոցառման նեղ շրջանակներին: ԳՄ հասարակական կազմակերպության ղեկավարը սեփական հրամանով իր աշխատավարձը 50-ից դարձրել է 80 հազար, մինչդեռ մյուս աշխատողների աշխատավարձը մնացել էր նույնը (խոսքը 2002-ի մասին է)։

2005 թվականին երկու գրողի ստորագրությամբ (համահեղինակներից մեկը ես եմ) նամակ է հղվել ԼՂՀ գրական ջոկատի ղեկավար Վարդան Հակոբյանին, խնդրելով օրենքով սահմանված ժամանակում գրավոր պատասխանել վերոհիշյալ հարցերին.

ա) 1994-2004 թթ. ժամանակահատվածում ԼՂՀ ԳՄ-ն պետական բյուջեից որքա՞ն գումար է ստացել և ինչպե՞ս է տնօրինել այդ գումարը (յուրաքանչյուր տարվա կտրվածքով՝ առանձին-առանձին)։

բ) 1988-2004 թթ. ժամանակահատվածում ԼՂՀ ԳՄ-ն որքա՞ն ֆինանսական և նյութական օգնություն է ստացել Հայաստանի և Սփյուռքի մեր բարեկամներից (նվիրատուների անունները և յուրաքանչյուրի օգնության չափը), ինչպե՞ս է տնօրինվել այդ օգնությունը (տես՝ «Դեմո», 15 հունվարի 2005 թ.)։ Սակայն ոչ օրենքով սահմանված ժամանակում, ոչ դրանից հետո նամակին պատասխան չի տրվել...

Զավեշտն այն է, որ վերջերս, Օվյանների դեմ ձեռնարկած զրպարտչական արշավի ժամանակ ԳՄ պաշտոնաթերթում Վ.Հ.-ն հանկարծ «հիշել է», որ «ոչ մի գրող ԳՄ-ի ու նրա ղեկավարության կողմից այնքան հովանավորության չի արժանացել երևի, որքան ինքը՝ գրողի որդին (այսինքն՝ ես - հեղ.), թե ստեղծագործական, թե կենցաղային-սոցիալական բնույթի ամենատարբեր խնդիրներում»։ Պարզ չէ, թե ինչու այդ մասին Վ.Հ.-ն հրապարակավ չի պատասխանել մեր դիմումին՝ 3 տարի առաջ, ի ցույց դնելով նաև «կենցաղային-սոցիալական բնույթի հովանավորության» դիմաց դրած իմ ստորագրությունները։ Թե՞ ԳՄ-ում նման «հովանավորությունները» վավերացնում են առանց ստորագրության՝ գեղական-գողական կարգով...

Արփագյադուկցի շատ համեստ կարողությունների տեր գյուղական վարժապետ Սարգիս Հակոբյանի մեծ ամբիցիաների տեր Սլավիկ որդին Ղարաբաղի գրական բաժանմունքի քարտուղար է նշանակվել հետաքրքիր հանգամանքներում։ Նախկին քարտուղարի պաշտոնանկությունից հետո մինչ գրողները քննարկում էին, թե ում թեկնածությունն առաջադրեն, Վ.Հ.-ն, որ այդ տարիներին աշխատում էր «Սովետական Ղարաբաղ» թերթի խմբագրի տեղակալի պաշտոնում, անմիջապես շտապել է ԼՂ մարզկոմի առաջին քարտուղար Բ. Կևորկովի մոտ և այնտեղից վերադարձել որպես գրողների միության մարզային բաժանմունքի քարտուղար (ԳՄ բաժանմունքի քարտուղարի աշխատավարձն ավելի բարձր էր, քան խմբագրի տեղակալինը)։

Մի քանի տարի հետո, երբ բարձրացվել է վերոհիշյալ թերթի խմբագրի տեղակալների աշխատավարձը, ինչպես նաև՝ խմբագրի տեղակալի լրացուցիչ նոր հաստիք են ավելացրել, Վ.Հ.-ն որոշել է վերադառնալ նախկին աշխատանքին։ Ու դարձյալ շտապել է Կևորկովի մոտ՝ խմբագրի տեղակալ նշանակվելու «դոբրո» ստանալու։ Լավ ճանաչելով Վ.Հ.-ն, կոլեկտիվը, սակայն, չի ցանկացել ընդունել նրան։ Մարզկոմի քարտուղարը հանդիպելով խմբագրակազմի անսպասելի դիմադրությանը, հանձնարարել է խմբագրի տեղակալին ընտրել կոլեկտիվի անդամների քվեարկությամբ։ Փակ գաղտնի քվեարկության արդյունքում գրեթե միաձայն ընտրվել է տեղակալի մյուս թեկնածու Ռաֆայել Մայիլյանը։ ԼՂՀ նախկին նախագահ Ա. Ղուկասյանը, որ այդ տարիներին հիշյալ թերթի ռուսական տարբերակի խմբագրի տեղակալն էր, Մայիլյանի օգտին քվեարկողների մեջ էր...

Մի հետաքրքիր փաստ ևս. 90-ական թվականներին ՀՀ և ԼՂՀ գրողների միության հասցեով կարիքավոր գրողների համար սփյուռքից նյութական օգնություն է ստացվել։ Ղարաբաղում 100-ական դոլար ստացող հինգ «չքավոր գրողներից» մեկը, «Արցախ» թերթի հավաստմամբ, եղել է Վարդան Հակոբյանը։ Ավելացնենք, որ մի քանի տարի հետո նա մասնավոր համալսարան է բացել, այնուհետև Ստեփանակերտի ավտոկայարանի մոտ դղյակ սարքել (լուսանկարը՝ 8-րդ էջում), արտասահմանյան թանկարժեք ավտմեքենա գնել, և այժմ նա Ղարաբաղի ու Հայաստանի ամենահարուստ գրողներից մեկն է, եթե ոչ՝ ամենահարուստը։

Այսօր առնվազն 4-5 պետական հանձնաժողովի ղեկավարն է. նա է որոշում, թե գրականության և արվեստի ո՞ր գործիչը պիտի պետական շքանշան ստանա, ո՞ր ստեղծագործությունները պիտի արժանանան պետական մրցանակի, ո՞ր գրողների հոբելյանները պիտի նշվեն, ո՞ր գրողի գրքերը պիտի տպագրվեն և այլն։ Մի հոգու համար շատ չէ՞ արդյոք... Երևի շատ չէ, որովհետև, վերջերս էլ ստանձնել է դատապարտյալների ներման հանձնաժողովի ղեկը։

Միաժամանակ՝ «Գրիգոր Նարեկացի» իր մասնավոր համալսարանի ռեկտորն է։ Ասենք նաև, որ Վ.Հ.-ն հաջողությամբ և մեծ սիրով ղեկավարում է Ղարաբաղի գրողների միությունը։ Այդ սերն այնքան փոխադարձ է, որ «Գրիգոր Նարեկացի» համալսարանը «հիմնադրվել է» հենց այն նույն հարկի տակ, որտեղ գրողների միությունն էր։ Անձնականն ու ոչ անձնականն այնքան միահյուս են, որ հնարավոր չէ իրարից զանազանել... Այդ համալսարանին կից գործում է նաև Վ.Հ.-ի մասնավոր ատամնաբուժարանը. ասում են՝ բժշկության այդ ճյուղը բավականին եկամտաբեր է։

Ես չեմ բաժանում նրանց կարծիքը, ովքեր ասում են՝ եթե Վ.Հ.-ն չլիներ ԳՄ նախագահ, ապա նրա անունը հազիվ թե անցներ իրենց թաղամասից այնկողմ, բայցև չեմ կարող ժխտել, որ ԳՄ-ն ծառայում է միայնումիայն մի նպատակի և մի մարդու՝ Վ.Հ.-ին։ Ես չգիտեմ, թե նա որքան է պետք այդ կազմակերպությանը, բայց, որ այն խիստ անհրաժեշտ է Վ.Հ.-ին, դրա մասին երկրորդ կարծիք լինել չի կարող։ Այլապես նա 25 տարի պինդ չէր բռնի ԳՄ-ի ղեկը, և նրա անդամների թիվը չէր հասցնի մոտ 5 տասնյակի, որպեսզի ԳՄ նախագահի ընտրությունների ժամանակ մշտապես ունենա ձայների անհրաժեշտ «խմբաքանակ»։ Ի դեպ, Արցախում յուրաքանչյուր 2700 բնակչից մեկը ԼՂՀ ԳՄ անդամ է (Հայաստանում ԳՄ անդամ է մոտավորապես 10 000 բնակչից մեկը)։

Արցախյան մամուլում նշանավոր մտավորականների ստորագրությամբ վերջերս տպագրված նամակ-հոդվածում գրված է. «ԳՄ ղեկավարն այսօր ստանում է նախարարական, վարչության քարտուղարը՝ փոխնախարարական աշխատավարձ, բյուջեն ֆինանսավորում է «Եղիցի լույս» և «Պըլը Պուղի» պարբերականները, որոնք իրականում, բացի նոմենկլատուրային հեղինակների «ներքին գրաքննություն անցած» ստեղծագործություններից ու «հրապարակախոսական հոդվածներից», ուրիշ ոչինչ չեն տպագրում», և հոդվածի հեղինակները առաջարկում են «դադարեցնել ԼՂՀ գրողների միություն՝ անվանապես հասարակական, իրականում՝ նեղ կորպորատիվ կազմակերպությանը պետբյուջեից տրվող հատկացումները» («Ազգ», 06.12.08)։

Այս առթիվ ԳՄ խոհանոցում թխված հոդվածում ցինիզմով հայտարարել են. «...Իսկ ինչո՞ւ նրանց թվում է, թե ԳՄ վարչության նախագահը արժանի չէ, որպեսզի նախարարի չափ աշխատավարձ ստանա»։ Այստեղ են ասել՝ արջը երեք երգ գիտե, երեքն էլ՝ տանձի մասին (թե՞ փողի մասին)։ Իմիջիայլոց, ինչպես իր հեղինակած մյուս բոլոր հոդվածներում, այստեղ էլ ԳՄ-ն փայլել է յուր «գրագիտությամբ»՝ «նախարարի չափ աշխատավարձ» չի լինում, նախարարը փողի չափման միավոր չէ... Բայց, իրոք, ինչո՞ւ սովորական մի ՀԿ-ի ղեկավարը չպիտի նախարարի կամ նույնիսկ Նախագահի աշխատավարձ ստանա։ Հատկապես, երբ Վ. Հակոբյանն ամենուր հայտարարում է, որ ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանն իր բարեկամն է, ուստի իր «թուրը և՛ աջ է կտրում, և՛ ձախ»։ Անշուշտ, չմոռանալով ավելացնել, որ դատավոր իր որդուն դարձրել է ԼՂՀ ներկայացուցիչ Ֆրանսիայում, իսկ մյուս որդին դատախազ է...

ԼՂՀ սուղ միջոցներից Վ.Հ.-ն լիաբուռն օգտվում է նաև գրահրատարակչության միջոցով՝ հաստափոր ու շքեղակազմ գրքեր տպագրելով, դրան գումարած՝ «համեստ» հոնորար ստանալով։ Վերջին 5 տարում պետպատվերով նա տպագրել է 8 հաստափոր գիրք, որոնց համար ԼՂՀ պետական բյուջեն ծախսել է ավելի քան 7 մլն դրամ։ «Հոբելյանական» 5 հատորների ծավալը 200 մամուլից ավելի է (ի դեպ, Թումանյանի 100-ամյակի առթիվ տպագրված քառահատորն ընդամենը 80 մամուլ ծավալ ունի)։ Այնպես որ՝ համեստ հնարավորություններով նորանկախ մեր երկրի համար Վ.Հ.-ն չափազանց «թանկ հաճույք» է, միայն թե՝ առայժմ պարզ չէ, թե որն է նրա տվածը մեր երկրին ու ժողովրդին։

Վարդան Հակոբյանը նաև մե՜ծ հայրենասեր է։ Արցախյան շարժման ամենածանր օրերին, երբ մարդիկ փող էին հանգանակում, իրենց վերջին գումարներն էին տալիս՝ Ղարաբաղի պաշտպանության համար զենք ու զինամթերք գնելու համար, «հայրենասեր» գրողը երեք անգամ հսկայական գումար է (մոտ 1700 ռուբլի, այսինքն՝ այն տարիների պաշտոնյայի 11-12 ամսվա աշխատավարձը) անվերադարձ վերցրել ինքնապաշտպանության ուժերի կոմիտեից՝ անձնական «հայրենասիրական» կարիքների համար... Արցախյան շարժման և պատերազմի տարիներին Վ. Հակոբյանի «հայրենասիրության» մասին՝ մի այլ առիթով։ Դա այլ թեմա է։

Յուրաքանչյուր մահկանացու ունի մեծ ու փոքր թերություններ։ Դժվար է միանգամայն անթերի գրող ու արվեստագետ գտնել։ Սակայն աշխարհում ոչ ոք չի կարող ինձ համոզել, որ այսպիսի «պոտենցիալով» հնարավոր է Բանաստեղծ լինել։ Մտավորականների վերոհիշյալ հոդվածում մի շատ կարևոր միտք կա. «գրական արժեքը ոչ թե պարտադրվում, այլ նվաճվում է»։
Առայժմ չակերտներն ավելի չբացենք։ Իր հեղինակած զրպարտագրերի և կեղծագրությունների տակ ուրիշների ստորագրությունը դնող Վարդան (Սլավիկ) Հակոբյանին հիշեցնեմ, որ հոդվածներս ես տպագրում եմ ի՛մ ստորագրությամբ։

ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ

«Նոր էջ», 2009 Փետրվար N2

«Տարեգիր», Երեւան, 2009 թ.

«Հայրենասերը» կամ՝ ԼՂՀ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյանը՝ փակագծերից դուրս

Մերազգի որոշ գործիչներ չբավարարվելով իրենց ու իրենց ազգականների համար հերոսի «կոստյումներ» հաջողացնելով, չբավարարվելով իրենց կենսագրությունը Արցախյան ազատամարտի տարեգրության մեջ խցկելով, այժմ էլ փորձում են Արցախյան շարժումը մտցնել սեփական կենսագրության մեջ, նմանվելով Յարոսլավ Հաշեկի այն հերոսին, որ փորձում էր ապացուցել, թե Երկրագնդի ներսում գոյություն ունի մի գունդ, որ զգալիորեն մեծ է դրսի գնդից։

Բացում ես ինչ-որ թերթ կամ գիրք և ապշում. պարզվում է՝ այսինչը, ոչ ավել, ոչ պակաս, հերոս է, այնինչը ոչ միայն հերոս է, այլև, իր ասելով, հենց ինքն է սկսել Արցախյան շարժումը... Երրորդը՝ ռադիո-հեռուստաեթերներից հայտարարում է, որ ինքն ազգի փրկիչ է: Մեկն աղմուկ-աղաղակով է իրեն հերոս հռչակում, մյուսը աջ ու ձախ ինտրիգներ սարքելով կամ նախորդների վրա ցեխ շպրտելով, մի ուրիշը՝ կաշառելով, մի վեցերորդը՝ քծնելով ու շողոքորթելով կամ իշխանական նստավայրերում ծանոթ-բարեկամներ գտնելով... Եվ այսօր հերոսանում են մարդիկ, որոնց այն տարիներին ճրագով, խոշորացույցով ու հեռադիտակով անգամ չէիր գտնի: Հետպատերազմյան այս հերոսների ստվարությունը առաջին հերթին վիրավորում է մեր հերոս նահատակների հիշատակը, նսեմացնում ու արժեզրկում նրանց թափած արյան գինը:

Շքանշաններ ու մեդալներ են ստանում գրողներ, մտավորականներ, որոնց վաղը ոչ ոք չի հիշելու: Մրցանակներ են ստանում մարդիկ, որոնց գրքերը ոչ ոք չի կարդում, ովքեր գրականության ու գիտության բնագավառում ոչ մի ներդրում չունեն:

Ոմանց երևի ձեռնտու է արժեքների արժեզրկումը, համահարթեցումը, այսպես ասած՝ գազոնականացումը: Մեր վաստակաշատ մտավորականներից մեկը կատակով ասում է. «Ծառերը կտրում, գազոն են դարձնում, որպեսզի թուփն իրեն ծառ երևակայի»: Երևույթը նոր չէ։ Ժամանակին մեծ մտածողներից մեկը նկատել է, որ «տափակ հարթության վրա յուրաքանչյուր հողակոշտ բլուր է թվում»։

ԼՂՀ գրողների միության տպագրած գրական տեղեկատուներից մեկում Վարդան Հակոբյանի կենսագրության մեջ գրված է, որ նա «Արցախյան շարժման առաջին ղեկավարներից մեկն է» (հետաքրքիր է, իսկ ովքե՞ր են երկրորդ, երրորդ, չորրորդ կամ հինգերորդ ղեկավարները - հեղ.)։ Իսկ Երևանից հարգարժան Ազատ Եղիազարյանը մի քանի տարի առաջ «Ահա այսպիսի վաստակավոր գործիչ» վերնագրով («Հայկական ժամանակ», 17 նոյեմբերի 2005 թ.) Հակոբյանին ձեռ առնող հոդվածի հեղինակին հայտնել է, թե Վ. Հակոբյանը «մասնակցել է Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմին»:

Չեմ ուզում նույն անձի մասին նույնատիպ մեջբերումներ անել նույն ԳՄ-ի և նրա մերձակա խոհանոցներում սարքված այլ աղբյուրներից։ Պարզապես ինքս ինձ մտածում եմ. այսպես օրը ցերեկով երբ մենք անգթորեն, անխղճորեն խեղաթյուրում, կեղծում ենք երեկվա դեռ պատմություն չդառած Ազգային-ազատագրական շարժումը, հակառակորդից, մեր թշնամուց ինչո՞ւ ենք նեղանում ու նրանց մեղադրում պատմությունը խեղաթյուրելու և կեղծարարության մեջ։

Քանի որ, Իգոր Մուրադյանի ասած, բոլորը դեռ չեն մեռել, փորձենք վերհիշել, թե Վարդան (Սլավիկ) Հակոբյանն ինչպես էր «ղեկավարում» Արցախյան շարժումը։ Սկսենք ստորագրահավաքի ժամանակներից։ Մոսկվային ուղղված Արցախի մտավորականների հանրահայտ նամակը, որը կազմվել է «Խորհրդային Ղարաբաղ» թերթի խմբագրությունում, և որի կազմման և ստորագրահավաքի մասնակիցներից եմ, Վարդան Հակոբյանին չեմ տեսել, նրա անունը հաստատ առաջին 20-30 հոգու մեջ չկար։ Անգամ հիշում եմ, որ առաջին երկու ստորագրողները Գուրգեն Գաբրիելյանն ու Գուրգեն Այվազյանն են եղել։ Սկզբում նրանց ենք ստորագրել տվել, որպեսզի մյուսները համարձակություն ձեռք բերեն...

Ինչ վերաբերում է ավելի ուշ՝ 1988-ի փետրվարի 20-ի նստաշրջանում Վ. Հակոբյանի և ոմանց «բոցաշունչ» ելույթներին, ապա այդ օրը մարզգործկոմի շենքը շրջափակած 70-80 հազար մարդ, 70-ամյա ստորացման համար վրեժով լցված, «Միացո՛ւմ», «Հայաստա՛ն» վանկարկելով, սպասում էր, որ պատգամավորները թղթի վրա վավերացնեն այն որոշումը, որ արդեն կայացրել էր ինքը՝ ժողովուրդը։ Թող որևէ պատգամավոր փորձեր այլկերպ պահել իրեն, մեղմ ասած՝ բմբուլները քամուն կտային։

Այնուհետև Վ. Հակոբյանը Արցախի պատվիրակության կազմում մեկնել է Մոսկվա։ Ճիշտն ասած, պարզ չէ, թե արփագյադուկցի միջակագույն կարողությունների տեր գյուղական վարժապետ Սարգիսի ռուսերենի «գիտակ» Սլավիկ որդին ինչո՞ւ է մեկնել և ի՞նչ լեզվով պիտի խոսեր ԽՍՀՄ կարևոր դեմքերի հետ։ Լսել եմ, որ այդ օրերին ժողովրդից հավաքած փողերով իր տիկնոջ հետ ղարաբաղյան պատվիրակության կազմում Մոսկվա մեկնած Վ. Հակոբյանը երևի կարծում էր, թե հարսանեկան կամ տուրիստական ճամփորդության է դուրս եկել, այդ թվում՝ մոսկովյան խանութներ... Առայժմ չակերտներն ավելի չբացեմ։

Եղել է հանրահայտ «Կռունկի» անդամ։ Բայց քանի որ Հակոբյանն այն մարդկանցից է, որոնց ողջ կյանքի և գործունեության միջով կարմիր թելի պես անցնում է անձնական շահի սկզբունքը, ձեռքերը ծալած չի նստել, հավատարիմ է մնացել իր դավանանքին. այն ծանր օրերին, երբ մարդիկ փող էին հանգանակում, իրենց վերջին գումարներն էին տալիս՝ Ղարաբաղի պաշտպանության համար զենք ու զինամթերք գնելու համար, նա երեք անգամ մոտ 1700 ռուբլի է (այն տարիների բարձր պաշտոնյայի 11-12 ամսվա աշխատավարձը) անվերադարձ վերցրել ինքնապաշտպանության ուժերի կոմիտեից՝ անձնական «հայրենասիրական» կարիքների համար...

Այնուհետև՝ միտինգային ելույթներ «մոսկովյան վարդագույն» խոստումների մասին... Հետո՝ պատերազմ։ Բանակում չծառայած Վարդան Հակոբյանը գտավ, որ «լավագույն ավանդույթները» պետք է շարունակել, և տեղի բարձրագույնի հումանիտար բաժիններից իր զավակներին հանեց և պետական լիմիտով տեղավորեց Երևանի իրավաբանականում։ «Շարժման առաջին ղեկավարի» զորակոչի ենթակա զավակները 1992-ի փետրվարին Մարտակերտի շրջանից վիրավորներ տեղափոխող ուղղաթիռով մեկնեցին Երևան։

Ողջ պատերազմի ընթացքում Վ. Հակոբյանի «հայրենասիրական» ձայնը չէր լսվում։ Ավելի ճիշտ՝ լսվում էր, բայց այլ կողմերից. Երևանում պատսպարված, այսուայնտեղ հայտարարում էր, թե արդեն Ղարաբաղ չկա, ամեն ինչ վերջացած է։ Իսկ ահա, պատերազմից հետո պարզվեց, որ մարդը «Արցախյան շարժման առաջին ղեկավարներից մեկն է»։ Պարզապես հասկանալի չէ, թե «Շարժման առաջին ղեկավարն» ինչո՞ւ թե՛ սաֆոնովյան ռեակցիայի տարիներին, թե՛ պատերազմի դաժան տարիներին և թե՛ հետո, այս 15 տարում, երբ դարձյալ շարունակվում են սև ամպեր կուտակվել մեր Հայրենիքի գլխին, երբ անընդհատ խոսում են ազատագրված տարածքները թշնամուն վերադարձնելու, ազերի փախստականների վերադարձի, ինչ-որ հանրաքվեի և անորոշ կարգավիճակի մասին, ծպտուն չի հանում։ Թե՞ դա ԼՂՀ ԳՄ նախագահի «կոմպետենտության» (իր բառն է - հեղ.) մեջ չի մտնում։

Գոնե մի փոքրիկ հոդված կամ պարզապես ելույթ չհրապարակեց՝ իր ժողովրդին «ուղղորդելու» (իր բառն է - հեղ.) և ցույց տալու, որ «Շարժման առաջին ղեկավարը» դեռ կենդանի է, և նրա հիմնական զբաղմունքը Արցախի գրական-մշակութային-կրթական-գիտական դաշտը ամայացնելը, անձնական հաշիվներ մաքրելու համար ինտրիգներ սարքելը, գրողներին իրար դեմ լարելը, պետության սուղ միջոցներով շքեղ հատորներ հրատարակելը, տպագրած թերթերից փողոցային հայհոյանքներ շաղ տալն ու փող դիզելը չէ միայն։ Բայց դա այլ թեմա է։

Ինչ մնում է «Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմին մասնակցելուն», զավեշտն այն է, որ Վարդան Հակոբյանը դա այդպես էլ հրապարակավ չհերքեց, երևի հույս փայփայելով, որ հանրությունն այդ «կուտը» կուլ կտա: Ստի ու կեղծիքի վրա կենսագրություն ու «փառք» հյուսող, հակառակորդների դեմ զրպարտություններ գրող-պատվիրող «գրական ջոկատի հրամանատարի» համար ի՞նչ մեծ բան է ստի բուրգի վրա մի սուտ ևս «դամկա» ուղարկելը։ Երևի թե կարելի է քսան կամ մի քանի հարյուր մարդու խաբել, բայց Ժամանակն ամեն ինչ և ամենքին իրենց տեղն է դնելու։

Օրերս իր մամլո ասուլիսում Հակոբյանը վերջապես հիշեց ղարաբաղյան հարցի մասին և, իրեն հատուկ կեղծ ոգևորությամբ, գյուտ արածի պես հայտարարեց, որ այն պիտի լուծվի ազգերի ինքնորոշման սկզբունքով։ «Շարժման առաջին ղեկավարը» (ինքն իրեն անվանում է նաև «ոգու սյուն», բայց շնորհակալ լինենք, որ իրեն չի անվանում, ասենք, «Երկրագունդ» կամ «Արեգակ») նույնիսկ չգիտե, որ 1988-ի հանրահավաքների ժամանակները վաղուց անցել են, որ գնացքն այդ «կայարանը» արդեն թողել է հետևում, և այսօր միանգամայն այլ հարցեր են քննարկվում։
Առայժմ այսքանը։

ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ

«Տարեգիր», Երեւան, 2009 թ.

«Նոր էջ», 23 մարտի, 2009 թ.

Երբ ցինիզմը, իրոք, սահմաններ չի ճանաչում

Ղարաբաղի գրական ջոկատի ղեկավարի նախաձեռնությամբ վերջերս արշավ է սկսվել ԼՂՀ բարձրագույն պարգեւիՙ «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանի արժանացած, Արցախում հարգված եւ սիրված գրող Վազգեն Օվյանի անվան ու գրական վաստակի դեմ: Օգտագործելով իր անձնական-մտերիմ կապերը` ԼՂՀ ԳՄ նախագահը զրպարտագիր է տպագրել տվել նաեւ «Գրական թերթ»-ում: Արցախում ճանաչված ու հարգված մտավորականների ստորագրությամբ սույն հոդվածը պատասխանն ու գնահատականն է կատարվածին:

Արցախի գրողների միության նախագահությունը վերջերս մի աննախադեպ արշավ է սկսել գրող, հրապարակախոս Վազգեն Օվյանի գրական ժառանգության դեմ:

Եթե փորձենք վերհիշել, թե վերջին անգամ երբ է որեւէ ստեղծագործական կազմակերպության ղեկավար մարմին քաղաքական բնույթի գնահատականներ տվել որեւէ հեղինակի վաստակին, ապա ցավով պիտի արձանագրենք, որ նման բան եղել է միայն անցյալ դարի խորհրդային իրականության մեջ: Մեր գրական եւ ստեղծագործական կոչվող կազմակերպությունն, այսպիսով, անկախ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հանրային կյանքում փորձել է վերականգնել «հին, բարի ժամանակների ավանդույթը»:

Այս պարագային, սակայն, համեմատությունը տեղին չէ, քանի որ նախկինում ամեն ինչ արվում էր իշխանությունների եւ կոմունիստական կուսակցության պարտադրանքով. Բերիայի անմիջական ցուցումով էր, որ Հայաստանի գրողների միությունը «նացիոնալիստական» էր որակում Չարենցի «Գիրք ճանապարհի» ժողովածուն, իսկ Պաստեռնակի «Դոկտոր Ժիվագո» վեպը «հակախորհրդային» ճանաչվեց նախ ԽՄԿԿ Կենտկոմի, ապա նորՙ ԽՍՀՄ ԳՄ նախագահության կողմից:

Որեւէ իշխանական ատյան, որքան հայտնի է, ԼՂՀ անկախությունից ի վեր Վազգեն Օվյանի գրական վաստակը վերանայելու խնդիր չի հարուցել: Ընդհակառակը, ծննդյան 70-ամյակի կապակցությամբ գրողը հետմահու արժանացել է պետական բարձրագույն պարգեւիՙ «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանի, մայրաքաղաքի փողոցներից մեկը կրում է նրա անունը: Գուցե այստե՞ղ է Վազգեն Օվյանի հանդեպ անհանդուրժողականության իրական պատճառը: Չենք ուզում կանխակալ եւ աչառու լինել, բայց ստիպված ենք ընդգծել, որ, այո, ի տարբերություն որոշ «կենդանի մեռյալների», Վազգեն Օվյանը այսօր էլ ապրող հեղինակ է, նրան կարդում են, նրա հեղինակած բանաստեղծություններըՙ արտասանում: Եւ եթե դա հարուցում է ոմանց զայրույթը, ապա գրողը մեղք չունի. «ծանիր զքեզ»ՙ ասում էին հները: Նշանակում էՙ ընթերցող հանրությունը ներկա գրական գորշությունից վեր է դասում անցյալի իրական արժեքները եւ իմաստ չունի «սուր ճոճել». ժամանակը ամեն ինչ իր տեղն է դնում: Պետք է հուսալ, որ Վազգեն Օվյանի դեմ այսօր «սուր ճոճողները» վաղը նույնպես հիշվելու են, եթե կարողանան հասու լինել մի ճշմարտության. գրականության արժեքը ոչ թե պարտադրվում, այլ նվաճվում է:

Հարցազրույցներից մեկում Հրանտ Մաթեւոսյանը ասում է. «Գրականությունը պետք է լինի իմ մասին, պիտի հասցեագրված լինի ինձՙ Երեւան, Պուշկինի փողոց, թիվ երեք, Հրանտ Մաթեւոսյանին...»: Վազգեն Օվյանը ստեղծել է հասցեական, հասցեագրված, հասցեատեր գրականություն: Գուցե հասցեատերերից են նաեւ Արցախի ԳՄ նախագահության որոշ անդամնե՞ր: Գուցե կարդում եւ ճանաչո՞ւմ են իրենց: Գուցե ոմանք հասկանում են, որ Վազգեն Օվյանի ուրիշ հասցեատերերը նույնպես Վազգեն Օվյանի երկերում ճանաչո՞ւմ են իրենց, տեսնո՞ւմ են իրենց իրական դեմքը: Գուցե այդպես է, բայց ի՞նչ կարող ես անել, եթե գրողը լավ է տեսել իր ժամանակը եւ իր ժամանակի մարդուն: Անքննելի է գրողի տեսողականության գաղտնիքը: Եւ հենց դրանով է նա անհատականություն:

Խելամիտները սովորաբար նման դեպքերում կամ լռում են, կամ «հագնում այլ հասցեատիրոջ քղամիդ»: Արցախի ԳՄ նախագահությունը, ցավոք, այնքան խելամիտ չգտնվեց, որպեսզի Վազգեն Օվյանի հետմահու ժողովրդականության «տերը դառնար»: Նա, ընդհակառակը, «պատերազմ հայտարարեց» Վազգեն Օվյանին: Եւ, բնականաբար, չարաչար պարտվեց: Ու թեեւ իր «կորպորատիվ» եւ «համքարային» մամուլում նա աղաղակում է, թե Դավիթ Միքայելյանի «Երբ ցինիզմը սահմաններ չի ճանաչում» կեղծագրությունը «լայն արձագանք է գտել» հայ մտավորականության եւ հանրության շրջանակներում, փաստն այն է, որ երեւույթի հանդեպ ընդհանրական վերաբերմունքը մերժողական է:

Չմանրանանք, չիջնենք Արցախի ԳՄ նախագահության, «Եղիցի լույս» պաշտոնաթերթի գլխավոր խմբագրի ու ԳՄ վարչության քարտուղարի պաշտոն ստացածի մակարդակին եւ ավելի խիստ բնութագրումներ չանենք: Բավարարվենք նրանով, որ Արցախի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի ուսանողները գրադարաններում այսօր փնտրում են Վազգեն Օվյանի գրքերը: Եւ դա այն դեպքում, երբ պետական միջոցներով տպագրված բազմաթիվ հաստափոր հատորների կողքից նույն ուսանողությունն անցնում է անտարբերությամբ:

Սա է, ահա, իրողությունը: Եւ այս վերաբերմունքն է թույլ տալիս հուսալ, որ «գալիքի գանգրահեր տղան» լինելու է ավելի ազատամիտ, անաչառ ու անկեղծ եւ իր գնահատականները տալիս ելնելու է ոչ թե սույնրոպեական նպատակահարմարությունից, ինչպես այսօր, դժբախտաբար, իրենց թույլ են տալիս որոշ տիտղոսակիր «գրականագետներ», այլՙ իրական արժեքներից:

Պետք է խորապես ափսոսալ, որ Վազգեն Օվյանի դեմ այս արշավի ընթացքում նրա գրական վաստակին, նրա հանրային անբասիր անվանը հրապարակավ պաշտպան չկանգնեց ավագ սերնդի եւ ոչ մի գրող ու մտավորական: Բացառությունը Եղիշե Սարգսյանն էր: Էլ ավելի ցավալի է, որ Արցախի ԳՄ նախագահության քարոզարշավին միացան գրական-ստեղծագործական հավակնություններ ունեցող որոշ անձինք, ինչը նշանակում է, որ երկրի անկախության, ազատության եւ ազատամտության հետ նրանք դեռ հարաբերվում են ըստ «գրական կյանքի հիերարխիայի»ՙ մեռցնելով սեփական անհատականությունը, իրենց դատապարտելով ամլության. որովհետեւ ի՞նչ ստեղծագործական երկունքի մասին կարող է խոսք լինել, եթե մարդը գրիչ է վերցնում եւ կատարում «վերեւից» իջեցված պատվերը, զրպարտագիր գրում կամ ստիպված ստորագրում մի տեքստի տակ, որ ուրիշն է հեղինակել. «Եղիցի լույս» պաշտոնաթերթիՙ Վազգեն Օվյանի ստեղծագործության եւ անձի մասին բոլոր հրապարակումներում ուշադիր ընթերցողը կգտնի մի շարք կրկնվող ձեւակերպումներ, թեեւ դրանց տակ դրված են տարբեր ստորագրություններ:

Այս ամենից կարելի է հանգել միայն մի հետեւության. Արցախի գրական անդաստանում «փչում են խորշակաբեր քամիներ», որ ամլացնում են բոլոր ծիլերը: Եւ անտրամաբանական ու հանրայնորեն դատապարտելի է հատկապես այն, որ այդ ամենը, կամա թե ակամա, արվում է նորանկախ երկրի պետական սուղ միջոցների օգտագործմամբ. ԳՄ ղեկավարն այսօր ստանում է նախարարական, վարչության քարտուղարըՙ փոխնախարարական աշխատավարձ, բյուջեն ֆինանսավորում է «Եղիցի լույս» եւ «Պըլը Պուղի» պարբերականները, որոնք իրականում, բացի նոմենկլատուրային հեղինակների «ներքին գրաքննություն անցած» ստեղծագործություններից ու «հրապարակախոսական հոդվածներից», ուրիշ ոչինչ չեն տպագրում:

Հանրությունը կարող էր հասկանալ Արցախի ԳՄ նկատմամբ առանձնահատուկ վերաբերմունքի կարեւորությունը, եթե կազմակերպության նախագահությունը չանցներ «թույլատրելի բացառիկության» սահմանները: Վազգեն Օվյանի դեմ նրա կազմակերպած անփառունակ արշավը ապացուցեց, որ Արցախի ԳՄ նախագահությունը սեփական ցինիզմը փորձում է պարտադրել հանրությանը, ուստի վերջինս, որպես այդ ճնշումը արժանապատվորեն դիմագրաված ընդհանրություն, լիովին իրավասու է իր ներկայացուցիչների միջոցով ԼՂՀ իշխանություններին հորդորել, որպեսզի դադարեցվեն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության գրողների միությունՙ անվանապես հասարակական, իրականումՙ նեղ կորպորատիվ կազմակերպությանը պետբյուջեից տրվող հատկացումներըՙ մինչեւ, ինչպես հայտնի երգում է ասվումՙ «կբացվի առավոտը»:

ԼՂՀ հասարակական եւ մտավորական շրջանակների անունից՝

ՆՎԱՐԴ ԱՍԱՏՐՅԱՆ, Հանրապետության ժող. արտիստուհի,

ՌՈՄԵԼԱ ԴԱԴԱՅԱՆ, վաստակավոր մանկավարժ, 

ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր,

ՍԻԼՎԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ, բանաս. գիտութ.թեկնածու, 

ԱրՊՀ-ի դոցենտ,

ԱՐՏԱԿ ԳՈՒԼՅԱՆ, կենս. գիտութ. դոկտոր, պրոֆեսոր,

ՍՎԵՏԼԱՆԱ ԴԱՎԹՅԱՆ, հայոց լեզվի եւ գրակ. ուսուցչուհի, 

վաստակավոր մանկավարժ,

ՍԵՐԳԵՅ ԱՌՈՒՍՏԱՄՅԱՆ, գեղանկարիչ, ԼՂՀ կառավարության, 

Եղիշեի անվան մրցանակի դափնեկիր,

ՎԱՀՐԱՄ ԱԹԱՆԵՍՅԱՆ, բանասեր, ԼՂՀ կառավարության, 

Եղիշեի անվան մրցանակի դափնեկիր,

ՅԱՇԱ ՂԱԶԱՐՅԱՆ, մշակույթի վաստակաշատ աշխատող, 

Արցախյան շարժման ակտիվիստ,

ԱՐՄԵՆ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ, բանաստեղծ, 

Արցախյան պատերազմի վետերան,

ՀՐԱՉԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ, պատմաբան

«Ազգ», 06-12-2008

Գրական միջակությունները սողոսկել են «Վիքիպեդիա»

Արդեն չենք էլ զարմանում, երբ քնում-արթնանում ենք ու հանկարծ հայտնաբերում, որ սերիալի այս կամ այն «դերասանը», որին երեւի ֆայլաբազարից են գտել, դարձել է վաստակավոր արտիստ: Մեկ ուրիշը, ասենք մի անհայտ գրող՝ մշակույթի վաստակավոր գործիչ: Երրորդին՝ ձեռաց սարքել են «նշանավոր արձակագիր» եւ դոշից կախել «Մեսրոպ Մաշտոց շքանշան» եւ այլն: Չենք զարմանում այլեւս, քանզի մեր երկրում ոչ մի չափանիշ չի գործում:
Վերջին օրերին, սակայն, այս զավեշտալի պատմությունը հիշելով՝ ուղղակի լիաթոք ծիծաղում եմ:
Ո՞վ է ճանաչում կամ ո՞վ է լսել Վարդան Հակոբյան «պոետի» անունը: Պարզվում է՝ այս մարդը, որ լավագույն դեպքում կարող էր լինել քելեխների ու հարսանիքների թամադա, փորձ է արել իր անունը անմահացնել «wikipedia» (Վիքիպեդիա) հանրահայտ հանրագիտարանում։

Սույն «պոետը» կողոպտել է Վարդան Հակոբյան կամ Հեսու վարդապետի էջը (1862, գյուղ Ահարոնք (Սասուն գավառում), 1915, Մեծ Եղեռնի զոհ) եւ դրա վրա կառուցել իր էջը:
Ուշադրություն. ստացվել է, որ «պոետ» Վարդան Հակոբյանը ծնվել է 1948-ին եւ վախճանվել …1915-ին...

Ահավասիկ.

Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)
«Վիքիպեդիայից»՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ գործածումների համար տես՝ Հակոբյան
Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)
ԱԱՀ՝ Վարդան (Սլավիկ) Սարգսի Հակոբյան
Ծննդյան օր՝ մայիսի 21, 1948 (64 տարեկան)
Ծննդավայր՝ Արփագյադուկ, ԽՍՀՄ
Վախճանի օր՝ 1915 թ.
Վախճանի վայր՝ Մուշից ոչ հեռու
Ազգություն՝ հայ
Կրոն՝ Հայ Առաքելական եկեղեցի

Վարդան (Սլավիկ) Սարգսի Հակոբյան (ծնված 21. 5. 1948, գյուղ Արփագյադուկ (ԼՂՀ Հադրութի շրջանում)), բանաստեղծ, դրամատուրգ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1998), պրոֆեսոր։ Ավարտել է Բաքվի մանկավարժական ինստիտուտը (1969)։ 1969-83-ին աշխատել է Ստեփանակերտի «Սովետական Ղարաբաղ» օրաթերթում, 1976-83-ին՝ գլխավոր խմբագրի տեղակալ։ 1983-91-ին՝ գրողների միության Լեռնային Ղարաբաղի մարզային բաժանմունքի պատասխանատու քարտուղար, 1991-ին՝ ԼՂՀ գրողների միության նախագահ, միաժամանակ՝ միության պաշտոնաթերթ «Եղիցի լույսի» գլխավոր խմբագիր։ Ստեփանակերտի Վահրամ Փափազյանի անվան հայկական դրամատիկական թատրոնը բեմադրել է Հակոբյանի «Հայելիներ» (1979) և «Քո սերը քո տունն է» (1981) պիեսները։ Հակոբյանը հիմնադրել և խմբագրել է «Արցախ» (1989) երկամսյա և «Պըլը-Պուղի» (1991) երգիծական հանդեսները։ Հակոբյանի քնարական բանաստեղծությունների («Մեղեդիներ», 1969, «Շանթահար կաղնին», 1974, «Մայրանում է լույսը», 1975, «Անմարելի-անմեկնելի», 1981, «Վաղվա աչքերով», 1987, «Արցախա ծուխ», 1989, «Ամարասի զանգերը», 1989 ևն ժողովածուներ) հիմնական թեման ժամանակակից մարդու խոհերն են, կարոտի, սիրո ապրումները։

ԿԻՄԱ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

25.03.13

http://zham.am/am/news/1673.html

Վ. Օվյան. «Գրող-ընթերցող հարթությունում ես միջնորդների, միությունների անհրաժեշտություն չեմ տեսնում»

 Այս տարվա մայիսի 31-ին ԼՂՀ ընդհանուր իրավասության դատարան էր դիմել ԼՂՀ Գրողների միության նախագահ Վարդան Հակոբյանը՝ ընդդեմ գրող Վարդգես Օվյանի՝«համացանցում իր պատիվը, արժանապատվությունը եւ բարի համբավն արատավորող տեղեկություններ» հրապարակելու համար: Հայցադիմումը դատարանը մերժել էր:

- Պարոն Օվյան, ի՞նչ է տեղի ունեցել: «Արժանապատվությունը և բարի համբավն արատավորող» ի՞նչ տեղեկությունների մասին է խոսքը:

- Հայցադիմում է ներկայացրել դատարան, որ ես համացանցի միջոցով իր հասցեին զրպարտչական և վիրավորական բնույթի նյութեր եմ տպագրել: Այնուհետև անընդհատ շեշտվում են «համացանց» և «լրատվամիջոց» տերմինները, որ այնտեղ հրապարակել եմ վերոհիշյալ նյութերը: Եվ ոչ մի լրատվամիջոցի անուն, որտեղ հրապարակվել է այն: Մեջբերել էր ս. թ. հունվարի 6-ին հորս ծննդյան օրվա կապակցությամբ Ֆեյսբուքում իմ ընկեր-բարեկամների համար արված իմ գրառումից մի հատված. «Հայ ընթերցողը վերջին 10-15 տարում իր համար նոր-նոր է հայտնաբերում իրական Օվյանին, նաև՝ դժվարությամբ, անտեսանելի խոչընդոտներ շատ կան ու, ինչպես Արցախում հայտնի լրագրող Գեղամ Բաղդասարյանն է գրել՝ դրա հիմնական պատճառն այն է, որ «...դեռ կենդանի են նրա հերոսները» (խոսքը նրա երգիծանքի, սարկազմի, էպիգրամների, պամֆլետների հերոսների մասին է)»։ Ապա ավելացրել, որ դրանից հետո հավելել եմ՝ «Այդ թվում՝ մեծագույն-մեծագլուխ տականքներից մեկը»... Նա գտնում է, որ անհասցե այդ «մեծագույն-մեծագլուխ տականք»-ն իրեն է ուղղված... Եթե ընդունենք, որ ենթատեքստից է նման հետևություն արել, ապա ստացվում է, որ նա գտնում է, որ իմ գրառման մեջ ակնարկած «անտեսանելի խոչընդոտը, հորս երգիծանքի, սարկազմի, էպիգրամների, պամֆլետների հերոսը հենց ինքն է...

- Ինչո՞ւ են ձեր հարաբերություններն այսքան լարված: Ոնց որ գրողները երկու ճամբարի լինեն բաժանված…

- Նախ՝ Արցախում շատ քիչ գրողներ կան: Գրող ասելով՝ ես նկատի չունեմ ԳՄ տոմս ունեցողներին: Ասեմ նաև, որ դեռ խորհրդային տարիներից, չնայած ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ էի 1988-ից, ոչ այդ միությունն էր ինձ պետք, ոչ ես էի այդ միությանը պետք: Գրող-ընթերցող. այդ հարթության վրա ես միջնորդների, ինչ-որ միությունների կամ այլ կազմակերպությունների անհրաժեշտություն չեմ տեսնում: Իսկ ինչ վերաբերում է լարված հարաբերություններին, դրա հիմնական պատճառն այն է, որ 1990-ականների սկզբներին ես հորս հետմահու լույս տեսած անդրանիկ գրքում զետեղել էի նաև Վ. Հակոբյանի «Ես երգ չունեմ Ղարաբաղի մասին» բանաստեղծության պամֆլետ-պարոդիան, որտեղ կան նաև այսպիսի տողեր.

Ես անկեղծորեն հավատում եմ քեզ,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես,
Եվ բանաստեղծի սիրտ չունես մաքուր,
Դու հոնորար ես բառերից սարքում:

Քոնը կեղծելն ու շողոքորթելն է,
Քոնը քծնությամբ պաշտոն շորթելն է,
Քոնը իրար դեմ մարդկանց լարելն է,
Քոնը ամբիոնից ստից ճառելն է:

Սա տպագրել էի որպես հորս գրական ժառանգության մի մասնիկ՝ անկախ նրանից, թե ում էր ուղղված: Այդ ժամանակից՝ 1992 թվականից Հակոբյանը կորցրել է քունն ու հանգիստը:

- Իսկ Վարդան Հակոբյանի նկատմամբ նման վերաբերմունքի պատճառը ո՞րն է:  

- Այդ հարցին դժվար է միանշանակ պատասխանել: Մենք բոլորս այս կամ այն մարդու, գրողի, մտավորականի մասին ունենք մեր սուբյեկտիվ կարծիքը:

- Այ Դուք, պարոն Օվյան, ի՞նչ կարծիք ունեք Հակոբյանի մասին:

- Անկեղծորեն ասեմ՝ նա ինձ չի հետաքրքրում որպես բանաստեղծ կամ մտավորական, իմ հետաքրքրությունների ծիրում նա չկա:

- Պարոն Օվյան, եթե լավ գրողն այսօր Գրողների միությանը չանդամակցի, որևէ կերպ դա կխանգարի՞ իր գրական գործունեությանը:

ԳՄ հասարակական կազմակերպությունը խորհրդային, իր դարն ապրած կառույց է: Այսօր այն բացարձակապես դեր չունի գրողի (չեմ ասում՝ գրիչ բռնողի, գրչակի և այլն) կյանքում: Հարյուրավոր մարդիկ այսօր հովանավորներ են գտնում ու գրքեր տպագրում՝ առանց ԳՄ կամ այլ կազմակերպության տոմսերի: Միաժամանակ՝ ԳՄ տոմս ունեցող շատ-շատերը պետական բյուջեի հաշվին գրքեր են տպագրում, որոնք ոչ ոք չի կարդում…Ես նկատի չունեմ միայն Արցախը...

- Պարոն Օվյան, Վարդան Հակոբյանի հետ ապագայում է՞լ կլինեն նման պատմություններ:

- Չգիտեմ: Այդ գործում նախաձեռնողը ես չեմ...

ՀԱՅԿ ՂԱԶԱՐՅԱՆ

«Հետք», 28 օգոստոսի, 2013

1915-ին վախճանված մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակի հետ

Օրերս, Google-ում Պարույր Սևակի մասին հոդվածներ փնտրելիս, մի հղում նկատեցի, վերնագիրը՝ «Ես հանդիպել եմ... Աստծո քարտուղարին»: Հղումով մտա անճաշակ, անթաքույց գավառականություն ճառագող ինչ-որ կայք, ճակատին գրված՝ «Վարդան Հակոբյան. գրող, բանասիրական գիտությունների դոկտոր»: Ախր սա Ղարաբաղի գրողների միության նախագահի անձնական կայքն է: Պարզվում է՝ մարդը հուշեր ունի Սևակի մասին:

Կարդացի և մնացի ապշած ոչ միայն պարզունակ շարադրանքից: Մեր մեծերի մասին վաղուց այսպիսի հուշագրության չեմ հանդիպել: Արժանահավատ տող անգամ չգտա, որ հավատամ, թե այս մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակին ու հետն էլ բաժակ խփել: Հուշագրությունն ընթերցելուց հետո որոշեցի, որքան հնարավոր է, ծանոթանալ ինձ անհայտ այս «գրող, դոկտորի» կենսագրությանն ու գործունեությանը: Համացանցն ինձ փրկեց. ծանոթացա և...

Բայց ամեն ինչ հերթով: ՈՒրեմն, Բաքվի մանկավարժականի երկրորդ կուրսի ուսանող Վարդան Հակոբյանը (կենսագրականից պարզեցի, որ մինչև «գրող, դոկտոր», ԼՂՀ ԳՄ նախագահ դառնալը Սլավիկ Հակոբյան էր կոչվում), իր պատմելով, «Կոմունիստ» ռուսերեն թերթի գրականության բաժնում, «զրույցներ էր լսում Չարենցի՝ Բաքվում անցկացրած ամիսների մասին» ու «հանկարծ վրա է հասնում անսպասելի ավետիսը՝ Սևակը Բաքվում է»: «Լավ է,- մտածեցի,- մեր չտեսած Չարենցի կարոտն էլ Սևակից կառնենք»,- որոշում է նա:

Եվ 1967-ի աշնան մի օր նա իր երկու տարեկիցների հետ որոշում է անպայման տեսնել Սևակին. «Ադրբեջանի գրողների միության դահլիճում Կովկասի հանրապետություններից հրավիրված գիտնականների ինչ-որ ժողով էր... Ոնց էլ լինի, մտածում էինք, Սևակին այնտեղ կբռնեցնենք»:

Կարճ ասած՝ տղերքը բարձրանում են ԳՄ շենքի երկրորդ հարկ և՝ «դռան կիսաբաց ճեղքով սկսում ներս նայել»: Շարունակությունը լսեք. «Երբևէ չէինք տեսել, բայց բանաստեղծությունների մեջ տրված ինքնաբնութագրական տողերից ու երևի ընդգծված խիստ հայերեն նայվածքից ճանաչեցինք: Մեր նախնական «ծանրության» այդ հայացքներում Սևակն էլ անսպասելիորեն սկսեց հայացքով խոսել մեզ հետ... Նախաձեռնությունն ինքը՝ Սևակը վերցրեց, մեզ նայեց ու ձեռքը դրեց իր կրծքին, որը նշանակում էր՝ ի՞նձ եք ուզում: Մեզ մնում էր գլխով համաձայնության նշան անել՝ այո: Երկու-երեք րոպե չանցած Սևակը դուրս եկավ»:

Ա՛յ քեզ բան: Նախ՝ այդ տարիներին Բաքվում «Կոմունիստ» ռուսերեն թերթ չկար: Հայտնի է, որ Չարենցն էլ մի որոշ ժամանակ աշխատել է հայերեն «Կոմունիստ» թերթում: Քանի որ Վ. Հակոբյանի կենսագրության մեջ գրված է, որ նա 1969 թ. ավարտել է Բաքվի մանկավարժականի մեթոդիկայի բաժինը՝ ստանալով տարրական դասարանի ուսուցչի մասնագիտություն, ուրեմն 1948 թ. ծնված Հակոբյանն այդ ժամանակ 19 տարեկան էր:

Ստացվում է, որ Սևակը Ադրբեջանի գրողների միության դահլիճում Կովկասի հանրապետություններից հրավիրված գիտնականների ժողովում ձանձրանում էր բոլոր այդ գրող-գիտնականներից, այդ թվում՝ Հայաստանից հրավիրված, ու հանկարծ գրողների միության հավանաբար ոչ փոքր դահլիճի դռան ճեղքից է «սկսում հայացքով խոսել» երեք անծանոթ-անհայտ տղաների հետ, այն դեպքում, երբ վերջիններս «չէին համարձակվում գլխով նշան անել, որ իրեն են ուզում»:
Սևակը կասեր՝ դե, եկ, վարդապետ, ու մի՛ ցնորվիր... Ցավոք, Հակոբյանը չի մանրամասնել, թե երեք հոգով ինչպես էին կարողանում ծիկրակել դռան ճեղքից: Կարելի է ենթադրել, որ իրար մեջքի նստած էին այդ պահին, որպեսզի երեքով հնարավոր լիներ դռան ճեղքից նայել Սևակին, որին երբեք չէին տեսել, բայց «ընդգծված խիստ հայերեն նայվածքից ճանաչեցին»...

Ըստ երևույթին, Սևակը չգիտեր, որ շատ ձանձրալի գիտաժողովի է եկել, կյանքում երբեք ուսանողներ չէր տեսել, ու հանկարծ դռան ճեղքից երեք զույգ աչք նշմարելով, իսկույն կռահում է, որ տղերքը հայ ուսանողներ են ու հենց իրեն են ուզում տեսնել:

Սա արդեն մի քանի րոպե հետո տղաներին միացած Սևակի «խոսքերն» են. «Ես իսկույն նկատեցի, որ ինձ եք ուզում: Տղերք, ինչքան լավ եք արել, որ եկել եք... Հեղձուկ է ներսում, խեղդվում էի, ուզում էի պատճառ գտնել, դուրս գալ, և հանկարծ հայտնվեցիք դուք: Երևի Աստված ձեզ ուղարկեց»:

Հետաքրքիր զավեշտ է, չէ՞: Աստված իր քարտուղարին՝ Սևակին, ուղարկում է Բաքու, որպեսզի նա այնտեղ հանդիպի Սլավիկ Հակոբյանին (այն ժամանակ դեռ ԼՂՀ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյան չէր) և հայտնի՝ «Աստված ձեզ ուղարկեց»: Ստացվում է, որ վերջինս Աստծո քարտուղար Սևակից ավելի կարևոր անձնավորություն է, հակառակ դեպքում 19-ամյա տղեկը, որ երազում էր տեսնել Սևակին, անսպասելի դիպվածից (հորինված) հենց ինքը տաղանդավոր բանաստեղծին պետք է որ ասեր՝ Աստված Ձեզ ուղարկեց: ՈՒ դա ավելի բնական-տրամաբանական-արժանահավատ կլիներ: Չէ՞ որ «հուշապատման» վերնագիրն է՝ «Ես հանդիպել եմ... Աստծո քարտուղարին»:
Որպես «հազար տարվա ծանոթներ», իրար ձեռք տվեցին, դուրս եկան ԳՄ շենքից, ու Սևակը նրանց առաջնորդեց հյուրանոցային իր համարը: Ապա Հակոբյանի Սևակը (ավելի հարմար է այդպես անվանենք հորինված և մեր պատկերացրած ու իրական Պարույր Սևակից տարբերվող այդ մարդուն) հայկական կոնյակի շիշ ու շոկոլադի սալիկներ է բերում տղաներին հյուրասիրելու համար:

Կարդում ենք՝ «Բանալիով դուռը ջարդեց» Սևակը ու ներս մտանք: Անմիջապես բացեց շիշը, լցրեց բաժակները, ապա կարճ ասաց.
«Տղերք, խմում եմ մեր հանդիպման կենացը: Ինչ լավ է, որ Բաքվում դուք կաք, թե չէ շատ, շատ ավելի վատ կզգայի ինձ»:
Անմիջապես բաժակները դատարկում են ու գիտաժողովից ձանձրացած բանաստեղծի համար հերթով սկսում ներկայացնել իրենց ոտանավորները: Զավեշտը ոչ միայն այն է, որ Հակոբյանի Սևակը հարբեցող ռուսի պես է կոնյակ խմում, այլև այն, որ ոչ թե 19-ամյա դեղնակտուցներն են իրենց ձեռագիր ոտանավորները կարդում Սևակի համար, այլ բանաստեղծն անձամբ ինքն է վերջիններիս թոթովանքները բարձրաձայն կարդում նրանց համար: Իսկ Հակոբյան Սլավիկի մի ոտանավորից առանձնացրեց մի երկտող ու դիմացը գրեց՝ նախանձելի է:

Ապա շարունակությունը լսեք. «Դառնալով ինձ, ասաց՝ բայց պիտի բանաստեղծություն դարձնես, դեռ չի դարձել: Սևակը խորհուրդ էր տալիս, որ հատկապես ուղղեմ երկրորդ տողի կառուցվածքը, այսինքն՝ ոչ թե «իմ երեսի հետ», այլ ուղղակի՝ երեսի հետ: Ես համառում էի, որ չէ, «իմ» բառը պիտի մնա...»:
Խե՛ղճ Սևակ: Եթե, իհարկե, հնարովի այս ներկայացմանը Սևակը ներկա էր:

Պարզվում է, Սևակը Երևանից 1000 կմ ճանապարհ էր կտրել, եկել Բաքու՝ գիտնականների գիտաժողովում ձանձրանալու և սկսնակ ու անհայտ ինչ-որ բանաստեղծիկների ստեղծագործությունները կարդալու, հետները բանավիճելու և այդ երեքից մեկի «երկու տողի կողքին գրելու՝ նախանձելի է»: Հավանաբար, Սևակը կյանքում երբեք ուսանողներ ու սկսնակ բանաստեղծներ չէր տեսել ո՛չ Երևանում, ո՛չ Մոսկվայում, հակառակ դեպքում այսքան չէր խեղճանա «Աստծո ուղարկած» այս տղաների առաջ: Միայն ափսոսել կարելի է, որ նա երբևէ ոչ մի տեղ չի ակնարկել նրանց մասին: Բայց սա դեռ ողջ ցավը չէ, պարզվում է՝ Հակոբյանը շատ անփույթ է գտնվել «սիրելի» բանաստեղծի գրությամբ «մասունքի» հետ։ «Այսօր շատ եմ ցավում, որ մեծ բանաստեղծի նշումներով իմ բանաստեղծությունները չեմ պահել: Ինստիտուտն ավարտելուց հետո այդպես էլ դրանք չգտա իմ թղթերի մեջ»:
Անկասկած, հնարած, չեղած բաները պահելը շատ դժվար է: Դրանք գտնելը՝ առավել ևս։

Հետո Սևակը 2-րդ կուրսեցի ուսանողների հետ երկար-բարակ խոսում է պոեզիայի խնդիրների, «քառատրոփության» կապանքներից դուրս եկած, առանց հանգ ու վանկի «ազատ» բանաստեղծության շուրջ, նրանց հետ կիսվում Ռազմիկ Դավոյանի, Ալիսիա Կիրակոսյանի, Վիգեն Խեչումյանի, Նաիրի Զարյանի, անգամ ինչ-որ անծանոթ Սամվել Գրիգորյանի մասին, ապա՝ 19-ամյա անծանոթ տղեկներին պատմում. «Էդ սրիկաները (խոսքը ադրբեջանցիների մասին է) մեր գյուղի սարերում էլի իրենց թրքությունը ցույց տվին: Առևանգել են մի աղջկա ու կուրծքը դանակով կտրել»...
Վերևում մի տեղ Հակոբյանը գրում է. «Հիմա ամբողջությամբ չեմ մտաբերում խոսքերը, բայց հավատի բառեր էր ասում...»: Իսկ ահա 45 տարվա վաղեմությամբ մի ամբողջ զրույց է մեջբերել Սևակի բերանով՝ «բառ առ բառ» և մանրամասն: Երևի 1967 թ. իր մոտ ճապոնական «դիկտաֆոն» ուներ ու ամեն ինչ գրի էր առել։ Կամ այդ հանդիպումից հետո գուցե վազել է տուն, ողջ զրույցը մանրամասնորեն գրի առել, պահել, բայց զարմանալիորեն հետո կորցրել Սևակի «ձեռքով» գրված «նախանձելի է»-ն:

Բայց քանի որ Հակոբյան-հուշագիրը որևէ տեղ չի ակնարկում, որ գրի էր առել ողջ զրույցը, հատուկ օրագիր ուներ դրա համար, մնում է ենթադրել, որ Սևակի շուրթերից հնչած ողջ զրույցը 45 տարի մտքում պահել ու սպասել է «իր ժամին»:
Կարդում ես այս, այսպես կոչված, հուշերը Սևակի մասին ու մտածում. ախր այս ամենը բացահայտ կեղծիք է, սուտ է, հնարանք է, այստեղ Սևակ չկա, այս մարդը հնարավոր է՝ նրան տեսել է (չնայած խիստ կասկածում եմ) Բաքվում մի ինչ-որ հանդիպման ժամանակ՝ դահլիճի մի հեռավոր անկյունից: Կամ նրա լուսանկարներն է միայն տեսել: Սևակի հետ իր «հանդիպման» մասին այս շինծու շարադրությամբ իր «տեսած» Սևակի կերպա՞րն է ցանկացել ցույց տալ, թե՞ մեզ անծանոթ Վարդան Հակոբյան անունով «գրող, դոկտորի» կենսագրության գորշ էջերն է փորձել պայծառացնել՝ Սևակի մասնակցությամբ, բայց սեփական «նախանձելի» լույսով։

Հակոբյանի Սևակն այնպես էր սիրահարվել երեք բանաստեղծիկներին (մյուսները՝ ոչինչ չասող Հովիկ Պետրոսյան և Վլադիմիր Ավագյան անուններով), որ իր «մտերմուհիներից» մեկին ձանձրույթի է մատնում, իսկ ինքը շարունակում ավարտին հասցնել Հովիկի գործերի ընթերցանությունը:
Սևակը վերջում մի տեղ ակնարկում է, որ «գործեր-հոգսեր, ծրագրված հանդիպումներ կան և այլն»: Հարց է ծագում. այդ դեպքում ինչո՞ւ հանկարծ Սևակը մանկան պես տարվեց 2-րդ կուրսեցի անհայտ ինչ-որ տղաներով, ժամերով կարդաց նրանց թոթովանքները, հետները «բանավիճեց» ու սպանեց այդ օրը: Այն դեպքում, երբ Սևակի գրական ժառանգության ոչ մի տողից չի երևում, որ «Աստծո կողմից ուղարկված» ինչ-որ տղաներ թեկուզ փոշեհատիկի չափ հետք-հետագիծ են թողել իր կյանքում։

«Մշտապես զգում եմ, որ պարտավոր եմ Պարույր Սևակի հետ իմ հանդիպման մասին գրել, բայց, չգիտեմ ինչու, օրն անցնում է, տարին անցնում է, այդպես էլ այն մնում է թղթին չհանձնված: Գուցե դա նրանի՞ց է, որ Սևակի ողբերգական մահից հետո միանգամից շատացել են նրա մասին հուշեր գրողները»,- Հակոբյանը սա հուշագրության սկզբում է ասում:

Այո՛, իսկը ժամանակն է, քանի որ հիմնականում արդեն կենդանի չեն Սևակի մերձավոր ընկերները և բոլոր նրանք, ովքեր տեղյակ են Սևակի կյանքի գրեթե բոլոր մանրամասներին։ Մնում են ազգականները: Հակոբյանն այդ հարցն էլ այս ձևով, քաղցր շողոքորթությամբ է փորձում լուծել. «Եվ բախտն ինձ ժպտաց նաև մեկ այլ հարցում (կարծես էն առաջին խայծն արդեն կուլ տվեցինք- հեղ.). տարիներ հետո հանդիպեցի, մոտիկից ճանաչեցի Սևակի Արմեն Ղազարյան որդուն՝ իսկ և իսկ հոր պատկերը, գրչի ու գիտության նվիրյալ, ծնողների և ժողովրդի արժանավոր զավակ»:
Վարդան Հակոբյանի մասին որքան շատ տեղեկություններ քաղեցի համացանցից, այնքան ավելի մեծացավ կասկածանքս. այս մարդն ընդունակ է ամեն կարգի կեղծարարության՝ իր կենսագրությունն «ազնվականացնելու» համար: Ահավասիկ մի քանի նմուշ.

«Գրանիշ»-ում տեղադրված կենսագրության մեջ գրել է. «Բաքվի N 152 դպրոցում սովորելու ժամանակ, 9-րդ դասարանում, կոմերիտմիությունից հեռացնում են Վ. Հակոբյանին՝ նրան մեղադրելով «շիրազյան ազգամոլության» մեջ, ազերական հավատաքննիչների ճնշման տակ Վ. Հակոբյանը ստիպված տեղափոխվում և ուսումը շարունակում է հայրենի շրջանի Հին Թաղեր գյուղում»։

Այդ դեպքում «շիրազյան ազգամոլության» մեջ մեղադրվող, «ազերական հավատաքննիչների ճնշմանը» ենթարկվող նույն անձն ինչո՞ւ երկու տարի հետո ոչ թե մեկնում է Երևան, այլ ընդունվում է հենց ազերական Բաքվի մանկավարժականը, ապա այն ավարտելուց հետո, առանց սովետական բանակի շարքերում ծառայելու, աշխատանքի անցնում ու շուտով դառնում Ադրկոմկուսի ԼՂ մարզկոմի պաշտոնաթերթի խմբագրի տեղակալ, ավելի ուշ, Կևորկովի օրոք՝ նշանակվում ԳՄ մարզային բաժանմունքի քարտուղար։

Հակոբյանի մի շարք կենսագրականներում գրված է. «Արցախի գրողների միության վարչության նախագահ 1983-ից»:
1983-ից մինչև 1990-ականների սկզբները նա ընդամենը գրողների միության ԼՂ մարզային բաժանմունքի քարտուղար էր. որտեղի՞ց է հնարել «վարչությունն» ու «նախագահը»...

Ամենախայտառակ կեղծարարություն-սրբապղծության մասին հայաստանյան մամուլում արդեն գրվել է: Վիքիպեդիայում «Վարդան Հակոբյան-Հեսու վարդապետի» էջը զավթել ու այնտեղ տեղադրել է իր կենսագրությունը: Բայց գլխի չի ընկել գողության հետքերը «մաքրել»: Ստացվել է, որ Վարդան Հակոբյանը ծնվել է 1948-ին և վախճանվել 1915-ին...

Մարկ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

Հ. Գ.- Ընդհանրապես, պետք է նկատել, որ հայ ժամանակակից գրողներից շատերն են տարված սեփական կենսագրությունը սրբագրելու, հորինելու և զարդարելու մոլուցքով և շատերն են տքնում ապացուցել, որ իրենց իբրև բանաստեղծ «մկրտել» է Պարույր Սևակը:

http://www.irates.am/hy/1382428782

Բոլոր «վկաները» մահացած են, բացի մեկից
(հատված հոդվածից)

...Երկրորդ կուրսեցի մյուս երկու բանաստեղծների մասին։ Ինձ հետ ունեցած հեռախոսազրույցի ժամանակ, երբ Վ. Հակոբյանին հարցրի՝ ձեր երեքից ինչո՞ւ եք միայն դուք հուշեր գրել, ո՞ւր են այն երկուսը, նա պատասխանել է՝ կենդանի չեն, մահացել են։ Հրաշալի պատասխան է, չէ՞։ Իսկ մինչև մահանալն ինչո՞ւ չէին գրել, չէ՞ որ հենց իրեն՝ Սևակին էին հանդիպել։ Կամ ինչո՞ւ է Վ. Հակոբյանը սպասել, որ բոլոր «վկաները», Սևակի բոլոր անցուդարձերին քաջածանոթ ընկերները վախճանվեն, որպեսզի ինքը հուշեր գրի համազգային այդ «հանդիպման» մասին, որտեղ իրեն՝ Վարդան Հակոբյանին, Սևակի ասելով՝ «Աստված էր ուղարկել»: Կարո՞ղ է, Հակոբյանին Սևակի մոտ ուղարկած այդ «Աստված» վերոհիշյալ հանդիպման մասին հուշեր գրելու մենաշնորհը տվել էր միայն Վարդան Հակոբյանին:

Բայց, ախր, քիչ մնաց մոռանայի. անմոռաց այդ հանդիպման բոլոր կենդանի վկաները մահացել են... բացի մեկից: Վկայի դերակատարներից մեկին՝ Սոկրատ Խանյանին Աստված (կամ՝ Հակոբյանը) խնայել է, որպեսզի վերջինս վերոհիշյալ «պատասխանի» մակարդակով ապացուցի չկայացած մի հանդիպման հավաստիությունը։

Համացանցում գտա Պարույր Սևակի 80-ամյակի կապակցությամբ Սոկրատ Խանյանի մի հոդվածը՝ գրված 2003 թվականին (ահա հղումը՝ http://demonewspaper.com/2004-2/demo-n3-april-2004/)։ Այնտեղ ոչ մի տող չգտա Սևակի հետ Վարդան Հակոբյանի հանդիպման մասին, որին, ինչպես պատասխան այս նյութում վկայում է պրոֆեսոր Խանյանը, ինքը նույնպես ներկա է գտնվել և «որը տեղի է ունեցել ծովափնյա հյուրանոցում»։ Երևի նա սպասել է, որ այդ հանդիպման մասին անձամբ գրի միայն Վարդան Հակոբյանը, որին Աստված էր ուղարկել իր «քարտուղարի»՝ Սևակի մոտ...
Խե՜ղճ հայ գրականություն։

ԿԻՄԱ ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ
http://blog.mediamall.am/?id=23592



Վարդան Հակոբյանը վերջապես հանեց դիմակը

Ես վաղուց էի ուզում Վարդան Հակոբյանի գրական շանտաժին հոդվածով պատասխանել։ Պատճառն այն չէ, որ ես ավելի քաջածանոթ եմ Վազգեն Օվյանի գրական ժառանգությանը, Հակոբյանից մի քանի անգամ ավելի հայ, ռուս ու համաշխարհային գրականություն գիտեմ՝ նաև բնագրերով, այլ այն, որ երբ կենդանի էր Վազգեն Օվյանն ու մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանի հետ Արցախում ժողովրդականություն վայելող գրողն էր, ժողովրդի կողմից սիրված ու հարգված, ես ոչինչ չեմ լսել Հակոբյան Վարդանի մասին։ Ու հիմա սա, Օվյանի մահից հետո ժամանակ առ ժամանակ զրպարտություններ է տպում մի գրողի, սիրված ու հարգված մտավորականի մասին, որի ժողովրդականության մեկ տոկոսը չունի։

Ամեն անգամ, երբ լույս է տեսնում Վազգեն Օվյանի հերթական ժողովածուն, Վարդան Հակոբյանը «գրական» շանտաժ է սկսում նրա անվան, գրական ժառանգության դեմ։ Այդպես եղավ 2002 թ.՝ գրողի 70-ամյակի կապակցությամբ «Լեռների լեգենդը» գրքի տպագրությունից հետո, այդպես էր նաև Վազգեն Օվյանի 75-ամյակի ժամանակ։ Բոլոր այդ արշավներում զրպարտիչը պարտվել է, որովհետև նրա զրպարտագրերին ու հերյուրանքներին ի պատասխան տպագրվել են փաստերով հիմնավորված հոդվածներ, ներառյալ՝ վերջինիս մարդկային ու բարոյական նկարագրի մասին։

Վազգեն Օվյանի 80-ամյակի կապակցությամբ վերջերս Ստեփանակերտում պետական հովանավորությամբ լույս է տեսել նրա երկհատորյակը։ Եվ ԼՂՀ ԳՄ ղեկավարը, որ արդեն 30 տարի սեփականաշնորհած պահում է իր աթոռը, դարձյալ գործի է անցել։ Նախկին զրպարտագրերից գիտենք, որ սովորաբար նա թաքնվում է ուրիշների ստորագրության հետևում։ Այս անգամ խախտել է «դարավոր» ավանդույթը. Հակոբյանն իր զրպարտությունները հրապարակել է սեփական ստորագրությամբ։ Կարելի է գուշակել, որ ոչ ոք այլևս չի ուզում մասնակցել վարդանհակոբյանական անփառունակ ու այլանդակ արշավին։

Նախորդ «հոդվածներից» ծանոթ լինելով Հակոբյանի բարոյական, մարդկային որակներին, կարծում եմ, որ հերթական շանտաժը սկսելու «հիմնավոր» պատճառներ ունի. վերջին ժամանակները նրա մասին տպագրվել են հոդվածներ, որոնց վերնագրերը նույնիսկ շատ խոսուն են՝ «Գրական միջակությունները սողոսկել են Վիքիպեդիա», «1915-ին վախճանված մարդը հանդիպել է Պարույր Սևակի հետ», «Բոլոր «վկաները» մահացած են, բացի մեկից»։ Դրանցից առաջինն այն մասին է, թե ինչպես Վարդան Հակոբյանը գողացել-պատճենել է «Վիքիպեդիայում» տեղադրված, Հայոց Մեծ եղեռնի նահատակ Վարդան Հակոբյան-Հեսու վարդապետի էջը, բայց մոռացել է սրբապղծության հետքերը «մաքրել»։ Ստացվել է, որ բանաստեղծ Վարդան Հակոբյանը ծնվել է 1948 թ. Արփագյադուկ գյուղում, վախճանվել 1915 թ.՝ «Մուշից ոչ հեռու»... Մյուս երկուսն այն մասին են, թե ինչպես է կեղծ ու սուտ «հուշեր» հորինել իր և Պարույր Սևակի հանդիպման վերաբերյալ, որտեղ Սևակը Բաքվի մանկավարժականի մեթոդիկայի բաժնի 2-րդ կուրսի ուսանող Սլավիկ-Վարդան Հակոբյանին իբր ասել է՝ «Աստված ձեզ ուղարկեց»...

Հերթական գրական շանտաժի համար ուրիշ «հիմնավոր» պատճառներ էլ կան։ Այդ մարդն ամեն ինչ ունի՝ հաստատ Հայաստանի ու Արցախի ամենահարուստ գրողներից է, Ստեփանակերտում մի քանի հարկանի ապարանք ունի, մասնավոր համալսարան ունի, արտասահմանյան շիք ավտոմեքենա ունի, պետական պատվերով տռուզ ու ճոխ հատորներ է տպում, մրցանակներից-բանից բավականին ճանկել է, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ է նույնիսկ, հայ ընթերցողի կարոտից դարակներին հալումաշ լինող ու փոշի հավաքող իր գրքերը Երևանում թարգմանել է տվել տարբեր լեզուներով (թե ո՞ւմ համար և ինչո՞ւ, դա այլ հարց է. կարևորը երևույթն է), բայց արի ու տես, որ այդ աներես փառքը երես է թեքել նրանից։ Նրա տեքստով Արցախի հիմնը ոչ ոք չգիտե, բացի երեխաներից, որոնց դպրոցներում պարտադրում են անգիր սովորել ժողովրդի սրտից չբխող թույլ ոտանավորը։ Ընթերցողն էլ ասես նրա ջգրու չի սիրում, չի հարգում, չի կարդում այդ բանաստեղծին։ Մի «հիմնավոր» ցավ էլ կա.

Երբ փոքրիկ էի՝ ուզում էի ձի ունենալ,
երբ փոքրիկ չէի՝ ուզում էի ձի ունենալ,
երբ արդեն մեծ եմ՝ կուզեի ձի ունենալ…

Նրա տողերն են։ Զգո՞ւմ եք ողբերգության չափը։ Մարդը մանկությունից երազել է ձի ունենալ, արդեն ծերացել է, փող ու շիք ավտոմեքենա ունի, բայց մանկության երազանքը մնացել է թղթի վրա՝ չկարողացավ ձի ունենալ։ Միայն թե չասեք, թե Արցախյան շարժումից հետո կուտակած հարստությամբ չի կարող ոչ միայն մեկ, այլ առնվազն հարյուր մեկ ձի և հսկա մի ձիաբուծարան ունենալ...

Վերջապես ամենամեծ ցավը. արդեն 20 տարի նրան հանգիստ չի տալիս Վազգեն Օվյանի պամֆլետը, որի բնաբանը Հակոբյանի մի բանաստեղծության «Ես երգ չունեմ Ղարաբաղի մասին» տողն է.

Ես անկեղծորեն հավատում եմ քեզ,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես,
Եվ բանաստեղծի սիրտ չունես մաքուր,
Դու հոնորար ես բառերից սարքում:

Քոնը կեղծելն ու շողոքորթելն է,
Քոնը քծնությամբ պաշտոն շորթելն է,
Քոնը իրար դեմ մարդկանց լարելն է,
Քոնը ամբիոնից ստից ճառելն է:

Քոնը սակարկել, դռներ բախելն է,
Քոնը, ընչաքաղց, առնել-ծախելն է,
Քոնը շանտաժն ու վայրահաչելն է,
Քեզնից ուժեղի ոտքը պաչելն է:

Մատնելն է քոնը, քոնը փքվելն է,
Քոնը սրբության վրա թքելն է:
Դու երկու տիրոջ ոտք լիզող շուն ես,
Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես:

Մամուլում այս բանաստեղծությունը սխալմամբ պարոդիա են անվանում։ Իմ կարծիքով, սա պամֆլետ է, որտեղ խտացված է մարդու մի տեսակի կերպար, բնավորություն, ապրելակերպ...

Մոտավորապես այդպիսի տողեր ենք գտնում իմ համադասարանցու հոր՝ մշակույթի վաստակաշատ գործիչ, արցախագետ Շահեն Մկրտչյանի Վարդան Հակոբյանին ուղղված նամակում. «Դու ասպարեզ ես ելել մի հզոր բարերարի՝ Կևորկովի հովանավորությամբ: Մի հանգամանք, որը չէր կարող չազդել քո եսակենտրոն մտածողության վրա: Վաղուց նկատվել էր, որ դու քո գործունեության ընթացքում դրսևորում ես ընդգծված սուբյեկտիվ մոտեցումներ: Հավանաբար դու չես զգում, որ արդեն կտրվել ես լայն շրջապատից և պարզապես անհնար է դարձել թոթափելու գավառականության քեզ համար շատ նեղվածք գիրկը: Նաև դա է պատճառը, որ Վարդան բանաստեղծը չի գրավում իր հաստատուն տեղը ազգային գրականության մեջ, թեև շատ հեշտությամբ մեկը մյուսի հետևից գրքեր է ասպարեզ հանում:

Էլ չենք խոսում տեղի-անտեղի փառաբանող մենագրության, գրախոսականների մասին։ Իբրև համագյուղացի, մի քիչ էլ բարեկամ, խորհուրդ կտայի, որ մանր-մունր քինախնդիր բաները մի կողմ թողնես և զբաղվես ավելի լուրջ գործերով: Վերջակետ դնես «քողարկված» ստորացուցիչ մուրացկանությանը, կարևոր հարցերը սեփական ստամոքսի պրիզմայով լուծելու գեշ սովորությանը և քեզ վստահված բնագավառում միշտ առաջնորդվես ազգային պետականության շահերով: Երեկ քեզ դիտողություն անողներին լռեցնում էիր Կևորկովի հետ ունեցած քո ջերմ հարաբերություններով, իսկ այսօր, դրության տեր պաշտոնյաների անունները շահարկելով, փորձում ես նույնը կատարելու»:

Ի դեպ, երբ Վազգեն Օվյանի «Այս Ղարաբաղն է» ժողովածուն, որ 2002 թ. ես եմ հովանավորել ու տպագրել Ռուսաստանում, նվիրել էի Շ. Մկրտչյանին, օրեր հետո նա ասել է, որ երբեք չի իմացել, թե Օվյանն այդքան հրաշալի գործեր է ստեղծել...

Ուրիշների կողմից փայլուն կերտած իր դիմանկարի համար սար ու ձոր ընկնելուց առաջ Հակոբյանը թող հիշի, թե տարիներ առաջ իր ավագ գրչակից, ճանաչված մանկագիր Գուրգեն Գաբրիելյանի հետ գժտվելուց հետո ինչպիսի ստոր տողեր է տպագրել նրա դեմ («Սովետական Ղարաբաղ», 30 նոյեմբերի 1986 թ.)՝ «Գամփռը» վերնագրով.

Հենց որ կեր են մեջտեղ հանում,
Վրա տալիս, «համփ» է անում,
Մինչ մոտենան ուրիշները,
Սրա-նրա բաժինն առնում։
Ինչքան էլ տան, էլի կուզի,
Աչքը երբեք չի կշտանում,
Ձվից անգամ մազ կխուզի,
Որ լակ լինի լակամանում։
 Այստեղից էլ՝ «խասյաթը» շան,
Որ մնում է միշտ նրանում.
Իր բաժինն էլ թե իրեն տան,
Էլի մի կենտ «համփ» է անում։
 «Համփն» էլ ոչինչ, շուն է, էլի,
Դրա մասին չենք մտածում.
Ցավն ուրիշ է, կեր վերցնելիս
Ձեռքդ էլ է հաճախ կծում։

Երևի մեկնաբանելու կարիք չկա, թե սա ավելի շատ ում է բնութագրում։ Այսօր դա ավելի ցայտուն երևում է։ Բայց «վերադառնանք մեր ոչխարներին»։

«Ազգ» թերթում տպագրված Հակոբյանի, այսպես ասած, հոդվածում նոր ոչինչ չգտանք։ Դրանք նույնությամբ մեջբերված են նրա նախկին զրպարտագրերից, որոնք մինչ այդ տպագրել էր ուրիշների ստորագրությամբ։ Այս տեքստով նա փաստորեն բացեց խաղաքարտերը, հանեց դիմակը՝ ցույց տալով, որ նախորդ հերյուրանքները դուրս են եկել նույն գրչի, ի՛ր գրչի տակից։ Այդ բոլորը ժամանակին քննադատվել, հերքվել է ու անիմաստ եմ համարում դրանց անդրադառնալը։ Բայց Հակոբյանը երևի հաստատ լսել է, որ սուտը բազմիցս կրկնելուց, կարող է ընկալվել որպես ճշմարտություն։ Ու իր հին դարմանը կրկին ասպարեզ է հանել... Ինչպես իր նախորդ զրպարտագրերում, այստեղ ևս Հակոբյանը գրում է, որ Օվյանը «ծաղրուծանակի է ենթարկել զորավար Անդրանիկին»։ Ուզում եմ նրան պատասխանել Վարդգես Օվյանի նախկին պատասխան հոդվածից այս մեջբերմամբ. «Ստի հերն անիծած, թե Վազգեն Օվյանի ստեղծագործություններում Անդրանիկի մասին նման տող կա...»։ Ինչո՞ւ չես նշում տեղը, որ կարդանք ու մենք էլ իմանանք։ Կամ որքա՞ն է բարոյական գրքի մի հատվածից, որտեղ երկու հերոս վիճում են իրար հետ, նրանցից մեկը անպատվում է Դրոյին ու Նժդեհին, իսկ մյուսը նրանց անվանում է «ազգային փառապանծ հերոսներ», «ազգի համար կյանք տվող» և այլն (Վ. Օվյան, «Խանքենդի», Բաքու, 1973 թ., էջ 41-42), հերոսներից առաջինի խոսքը դիտավորյալ ու ստորաբար ներկայացնել որպես Օվյանի խոսք։

Ճշմարտության դեմ չմեղանչելու համար նշենք, որ Հակոբյանը որոշ նոր «շտրիխներ» է ավելացրել իր զրպարտագրին։ Գրում է, որ իբր Օվյանը «1980-ական թվականների երկրորդ կեսին, երբ Արցախում վերստին արթնանում էր Հայաստանի հետ վերամիավորման համաժողովրդական շարժումը, ԼՂ ԳՄ ներկայացրեց իր «ընտրանին», որտեղ ներառված էին նաև «Խանքենդի» վիպակը...» և այլն։

Այս հոդվածը գրելուց առաջ ես մի ամբողջ օր զրուցել եմ Վարդգես Օվյանի հետ, անձամբ ծանոթացել բազմաթիվ փաստաթղթերի ու մանրամասների։ 1985 թ. փետրվարից անկողնուն գամված գրողը չէր կարող «1980-ական թվականների երկրորդ կեսին ԼՂ ԳՄ ներկայացնել» իր գիրքը, որովհետև իր գիրքը մինչ հիվանդանալն ուղարկել էր Երևան։ Ինչ վերաբերում է Հակոբյանի հայտնած Արցախի՝ «Հայաստանի հետ վերամիավորման համաժողովրդական շարժմանը», դա սկսվել է Վազգեն Օվյանի մահից մի տարի հետո։ Պետք չէր բազում կեղծիքին ավելացնել ևս մի ճչացող սուտ։

«Հայրս պատրաստել էր վիպակի միանգամայն նոր, ավելի սեղմ տարբերակ՝ «Լեռնակերտ» անվամբ և ուղարկել Երևան՝ իր այլ գործերի հետ միասին,- զրույցի ժամանակ ասաց Վազգեն Օվյանի գրող, հրապարակախոս որդին՝ Վարդգեսը։- Ձեռագրերը շատ տարիներ հետո իմ ընկեր, ԼՂՀ մշակույթի և կրթության նախկին նախարար Կամո Աթայանի աջակցությամբ մի կերպ գտնվել են երևանյան հրատարակչության արխիվում (ծանր հիվանդ հայրս հնարավորություն չուներ իր գրքի ճակատագրով զբաղվելու)։ Դրանք Կ. Աթայանը Ստեփանակերտ էր ուղարկել ԼՂՀ նախկին ԳԽ նախագահ Գեորգի Պետրոսյանի միջոցով։ Այդպես էլ լույս չտեսած այդ գրքի համար գրախոսություն էր գրել Վահագն Մուղնեցյանը։ Այն հիմա մեզ մոտ է, հորս արխիվում՝ Մուղնեցյանի ստորագրությամբ։ Այնտեղ վերջինս խոսում է նաև «Լեռնակերտ», ոչ թե «Խանքենդի» վիպակի մասին։ Երևանից բերված այդ գործերը ես զետեղել եմ հորս 70-ամյակի կապակցությամբ լույս տեսած գրքում»։

Արդեն մի քանի անգամ գրվել է, որ Վազգեն Օվյանի վիպակը 1971 և 1975 թվականներին «Գրական Ադրբեջան» ասագրում տպագրվել էր «Խանքենդուց մինչև Ստեփանակերտ» վերնագրով։ Դժվար չէ հասկանալ, որ 1973 թ. առանձին գրքով լույս տեսած վիպակը Օվյանը չէր անվանել «Խանքենդի», այլ խմբագիրը։ Հակառակ դեպքում Վազգեն Օվյանը 1975 թ. տպագրված մասը չէր թողնի «Խանքենդուց մինչև Ստեփանակերտ» վերնագրով։

«Հորս մահից հետո ես էի Արցախի ԳՄ ներկայացրել նրա ձեռագիրը, բայց ոչ թե Հակոբյանի հնարած ժողովածուն, այլ «Կուսապատի արծիվը» վեպը։ Թե ինչու «Կուսապատի արծիվը» հետո «մամուլում տպագրվում է «Ղարաբաղի արծիվը», իսկ արդեն ժողովածուում՝ «Արցախի արծիվը» վերնագրով», այդ հարցի հիմնավորված պատասխանը մեծ զրպարտիչը կարող է ստանալ պարբերականի և ժողովածուի խմբագրից»,- ասաց Վարդգես Օվյանը:

Ոչ մեկի համար արդեն գաղտնիք չէ, որ Հակոբյանի թույն ու մաղձի հիմնական պատճառը Օվյանի պամֆլետն է։ Այս դիմանկարի համար Հակոբյանը թող իրեն մեղադրի։ Իսկական գրողը պատկերում է այն, ինչ տեսնում է։ Այդ պամֆլետը Օվյանի որդին է տպագրել հոր այլ գործերի հետ։ Հակոբյանը անձնական կռիվ ունի, թող Վարդգես Օվյանի հետ անի։ Ինչո՞ւ է այլանդակ զրպարտություններ հնարում նրա հոր դեմ, ով հիմա չի կարող իրեն պատասխանել։ Հակառակ կողմն էլ նույն ոգով կարող է հայտարարել, որ Հակոբյանի հայրը հայտնի դանոսչիկ է եղել, և երբ համագյուղացիները գլխի են ընկել դա, ընտանիքով փախել է Ստեփանակերտ։

Հոդվածս ուզում եմ ավարտել Վարդգես Օվյանի խոսքով. «Դրա զառանցանքներից ես ոչ զարմանում եմ, ոչ զայրանում։ Ուրիշ ի՞նչ կարող ես ակնկալել մեկից, ով նայում է աչքերիդ մեջ, երդվում և անամոթաբար ստում։ Եթե նոր զրպարտչական արշավ սկսելով հույսը դրել է նրա վրա, որ «Նոր էջ» թերթի տպագիր տարբերակը չի գործում, ապա հիշեցնեմ, որ թերթի տպագրությունը ժամանակավոր է դադարեցված (կայքն ու բլոգը կայուն գործում են), ու ցանկացած պահի կարող եմ այն վերսկսել և նոր փաստերով ցույց տալ, թե ինչ ասել է «վարդանհակոբյան» երևույթ»։

ՎԱՀՐԱՄ ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ

http://hraparak.am/news/view/46443.html

ԼՂՀ ԳՄ նախագահ Վարդան Հակոբյանի երազը

Ղարաբաղի գրողների միության նախագահ Վարդան Հակոբյանն արդեն 30 տարի է՝ նստած է ԳՄ ղեկավարի աթոռին։ 30 տարում ինտրիգներ սարքելով, կասկածելի մրցակիցներին իրար դեմ լարելով, զրպարտելով, երբեմն էլ նաև սպառնալով ու վախեցնելով նրանց՝ նա անառիկ է պահել իր աթոռը։

Ու ահա, նա դարձյալ զրպարտություն, իրեն յուրահատուկ հերթական ստոր կեղծիքն է տպագրել։ Փորձեց լավ զգալ դրանից։ Իր մեջ կուտակված մաղձը, թույնը թափելուց կարծես թե պիտի հանգստանար, թեթևանար, բայց չէր ստացվում, հոգին չէր խաղաղվում։ Գնաց աշխատավայր, քարտուղարուհին սուրճ մատուցեց, սակայն նրան թվաց, թե քարտուղարուհին խղճահարությամբ նայեց իրեն։ Քիչ հետո դուռը ծեծեցին, ներս մտավ աշխատողներից մեկը, ինչպես միշտ՝ վախեցած ու շողոքորթ ժպիտը դեմքին սառած։ Բայց սա էլ կարծես խղճահարությամբ էր նայում իրեն։

Մինչև կեսօր նրա մոտ եկան նաև կոլեգաներից մի քանիսը։ Բոլորն էլ նրանից վախենում էին, բայց Հակոբյանին թվաց, թե սրանք էլ են իրեն մի ուրիշ ձևով նայում՝ խղճահարությամբ ու ցավով։ Ասես եկել են իրեն ցավակցելու։

Կեսօրից հետո Ղարաբաղի ԳՄ նախագահը որոշեց չգնալ աշխատանքի, որովհետև աստիճաններով բարձրանալիս հարևանը նույնպես ցավակցական հայացքով էր նայում և նույնիսկ մի տեսակ բարևեց։ Այն էլ ոչ թե բարև էր, այլ կարծես ասում էր՝ մնաս բարով...

Հակոբյանն ուզում էր բղավել, գոռալ, ասել, որ կենդանի է դեռ, ոչ մեկի խղճահարության կարիքը չունի, արդեն 30 տարի անփոփոխ ղեկավարում է Ղարաբաղի գրողների միությունը, դեռ մի այդքան էլ է ղեկավարելու։ Ուզում էր գոռալ, հայտարարել, որ ինքը Հայաստանի ու Ղարաբաղի ամենահարուստ գրողն է, այնքան փող ունի, որ կարող է իրեն ցավակցող հարյուրավորներին գնել, բայց կոկորդից ձայնի փոխարեն ինչ-որ խռխռոց դուրս եկավ։

Այդ գիշեր Հակոբյանը շատ վատ քնեց։ Բայց դա ոչ թե քուն էր, այլ մի անտանելի մղձավանջ։ Երազներն էլ խառն ու կցկտուր էին։ Հետո երազում տեսավ նրան։ Դուռը կամաց բացվեց, ու ներս մտավ նա՝ Հակոբյանի խիղճը։ Այս անգամ չբարևեց նույնիսկ։ Մթնված ու անտրամադիր էր։

- Սլավի՛կ, էդ ի՞նչ ես արել նորից,- հանդիմանանքով ասաց նա։-Ուրիշների ստորագրությամբ՝ այնքա՜ն գրեցիր, կեղծեցիր, զրպարտեցիր, չհանգստացա՞ր, հիմա էլ նույն զրպարտություններդ սկսել ես քո ստորագրությամբ տպել։ Ախր, քեզ ոչ ոք չի հավատում, դու ինքդ բոլորից լավ գիտես, որ ստում ու կեղծում ես։ Մարդիկ արդեն ծիծաղում են քեզ վրա։ Անցյալ անգամ էնքա՜ն երդվել էիր, խոսք էիր տվել, որ վե՛րջ, էլ զրպարտություններ չես գրելու։ Գոնե մի անգամ տղամարդու պես տեր կանգնեիր խոստմանդ։ Էդքան խաբելով, պարսավանքներ գրելով, ինտրիգներ սարքելով ո՞ւր ես գնում, մտածե՞լ ես այդ մասին։ Գոնե մի անգամ հետ նայե՞լ ես անցած ճանապարհիդ։ Կոխած տեղդ ոչ միայն ծաղիկ, խոտ էլ չի բուսնում։ Ոչ մի սրբություն չունես։ Անգամ նահատակված մարդու՝ Վարդան Հակոբյան-Հեսու վարդապետի էջն ես կողոպտել «Վիքիպեդիայում» և այնտեղ քո կենսագրությունը խցկել՝ մոռանալով ջնջել «վախճանվել է 1915 թ. Մուշի մոտ» տողը...

Հակոբյանը փորձեց հակաճառել, բայց բառերի տեղ բերանից անհոդաբաշխ ինչ-որ ձայներ դուրս եկան։

- Չէ՛, մի՛ խոսիր, դու լռի՛ր,- Խիղճն այս անգամ շատ զայրացած էր երևում,- հեքիաթներդ նորից չպատմես։ Վե՛րջ տուր, երդվում ես ու ստում, փորձում հիմարացնել բոլորին։ Գոնե ինձ հետ անկեղծ եղիր, մի՛ խաբիր, մի՛ կեղծիր։ Քո պատճառով արդեն ամաչում եմ մարդամեջ դուրս գալ։ Վերջին անգամ փողոցում անցորդներն այնպես էին ինձ նայում, կարծես օտար մոլորակից եկած հրեշ լինեի։ Մեկն էլ արհամարհանքով ասաց՝ քեզնից ի՞նչ Վարդան, չէ՜ մի, Վարդան Մամիկոնյա՜ն... Քո Սլավիկ անունն էլ փոխել ես մեր քաջ հերոսի անունով՝ որ ի՞նչ։

Կենսագրությունումդ էլ գրում ես. «Վ. Հակոբյանի ստեղծագործությունները տպագրվել են ռուսերեն, ուկրաիներեն, վրացերեն, անգլերեն և այլ լեզուներով»։ Երևանում օտար լեզուների «գիտակ» մի քանիսին թարգմանել ես տալիս գրածներդ, Երևանում էլ տպում, որ ի՞նչ։ Ասես անգլիացին ու ֆրանսիացին էնտեղ ոտ ու ձեռ ընկած, իրենց դեսպանների միջոցով մակուլատուրադ իրենց երկիր արտահանելու մասին են մտածում միայն։ Այն դեպքում, որ քո հայրենիքում 20-30 ընթերցող չունես...

Ինչո՞ւ ես անամոթ ստեր տարածում քո խամաճիկների ստորագրությամբ, իբր, «Արցախը մայր Հայաստանին միացնելու մասին նամակի նախաձեռնողներից ու պատրաստողներից մեկն ես ու նամակի տակ առաջին ստորագրության հեղինակը», իբր, «Վարդան Հակոբյանը ոչ միայն պոետ է, այլ ազատամարտիկ, քաղաքական գործիչ...», ու այդ անամոթ խաբեությամբ ոգևորված տարածել ես, թե «մայիսի 8-9-ը Վարդան Հակոբյանն ակտիվորեն մասնակցել է Շուշիի ազատագրության ռազմագործողությանը»... Գոնե կյանքում 10 մետրից զենք տեսած լինեիր, էլ չեմ ասում՝ զենք բռնած։ Բանակում չես ծառայել ու զորակոչի ենթակա տղաներիդ էլ 1992-ի փետրվարին Մարտակերտի շրջանից վիրավորներ տեղափոխող ուղղաթիռով փախցրել ես Երևան, հետո էլ դու մեկնել...

- Հերի՛ք է, լռի՛ր,- Հակոբյանի դեմքը կապտել էր։

- Ո՛չ, հերիք չէ։ Իսկ դու այդ «հերիքի» մասին երբևէ մտածե՞լ ես։ Հարցազրույցներ ես տալիս, հին փչոցիդ նոր փչոցներ գումարում։ Ասում ես՝ «Լինել Արցախի գրողների միության ղեկավար, նշանակում է ոչ թե պաշտոն վարել, այլ՝ մարտական դիրք գրավել»: Այդ որտե՞ղ ես մարտական դիրք գրավել՝ Երևանո՞ւմ, թե՞ Ստեփանակերտի կառավարական շենքերի շուրջ՝ իշխանություններից մի բան մուրալու համար։ Ինձնից էլ շարունակ փախչում ես, վախենում ես հիշեցնեմ «քաջագործություններդ»։ Արցախի ինքնապաշտպանության համար զենք ձեռք բերելու համար հավաքված սուղ միջոցներից այն տարիների համար պատկառելի 1700 ռուբլի էիր վերցրել. ի՞նչ ես արել այդ գումարը...

- Բավակա՛ն է...

- Քո միությունում Վերահսկիչ պալատի կողմից անցկացված ստուգումները հիշիր, որի մասին գրել էին թերթերը։ Ու դեռ միայն մի տարվա ֆինանսական գործերդ էին ստուգել և բազմաթիվ խայտառակ խախտումներ հայտնաբերել։ Ի՞նչ կլիներ վիճակդ, եթե քո 30 տարվա գործունեությունդ ստուգեն և դուրս գան կուտակած միլիոններիդ վրա։ Այդ մասին մտածե՞լ ես... Եթե մեկը հարցնի, թե ինչպե՞ս ես 1990-ականներին սփյուռքից կարիքավոր գրողների համար օգնությունից 100 դոլոր ստացել՝ որպես կարիքավոր գրող և 10 տարի հետո սկսել լողալ միլիոնների մեջ, ի՞նչ ես պատասխանելու... Մեր բարեկամ, մշակույթի գործիչ Շահեն Մկրտչյանն է նույնիսկ ձեռ առնում քեզ։ Ինձնից լավ ես հիշում, թե ինչ է գրել. «Դու ասպարեզ ես ելել մի հզոր բարերարի՝ Կևորկովի հովանավորությամբ... Վարդան բանաստեղծը չի գրավում իր հաստատուն տեղը ազգային գրականության մեջ, թեև շատ հեշտությամբ մեկը մյուսի հետևից գրքեր է ասպարեզ հանում... Իբրև համագյուղացի, մի քիչ էլ բարեկամ, խորհուրդ կտայի, որ մանր-մունր քինախնդիր բաները մի կողմ թողնես և զբաղվես ավելի լուրջ գործերով: Վերջակետ դնես «քողարկված» ստորացուցիչ մուրացկանությանը, կարևոր հարցերը սեփական ստամոքսի պրիզմայով լուծելու գեշ սովորությանը... Երեկ քեզ դիտողություն անողներին լռեցնում էիր Կևորկովի հետ ունեցած քո ջերմ հարաբերություններով, իսկ այսօր, դրության տեր պաշտոնյաների անունները շահարկելով, փորձում ես նույնը կատարելու»...

- Լռի՛ր, մի՛ շարունակիր,- Հակոբյանը վախեցած շուրջը նայեց,- կլսեն...

- Իսկ ինչո՞ւ լսելու մասին 2010 թվականի այն օրը չես մտածել, երբ Արցախի իշխանություններին վախեցնելու համար, շանտաժի նպատակով քո գրողների միության վարչությունը հավաքել ու հարց ես բարձրացրել. «Առաջարկում եմ ԼՂՀ գրողների միությունը դուրս բերել ԼՂՀ կազմից և դիմել Ադրբեջանի գրողների միությանը, այդ պետության գրողների միության կազմում ընդունելու խնդրանքով»: Բախտդ բերել էր, որ այդ խայտառակ դեմարշիդ մասին իշխանությունները չեն իմացել, Երևանում՝ նույնպես... Բայց կոլեգաներդ արդեն փսփսում են տարբեր մարդկանց մոտ...

- Վերջացրո՛ւ, վերջացրո՛ւ... Եկել, ինձ դասեր ես տալիս,- Հակոբյանը կատաղած ոտքի ելավ ու գրպանից մի թուղթ հանեց։- Հապա ինչպե՞ս վարվեմ սրա հետ։ Տպագրվելու օրից 20 տարի է անցել, բայց սրա պատճառով քուն ու հանգիստ չունեմ։

Խիղճը վերցրեց թուղթն ու սկսեց հանգիստ կարդալ.

- Ես անկեղծորեն հավատում եմ քեզ,

Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես,

Եվ բանաստեղծի սիրտ չունես մաքուր,

Դու հոնորար ես բառերից սարքում։

Քոնը կեղծելն ու շողոքորթելն է,

Քոնը քծնությամբ պաշտոն շորթելն է,

Քոնը իրար դեմ մարդկանց լարելն է,

Քոնը ամբիոնից ստից ճառելն է։

Քոնը սակարկել, դռներ բախելն է,

Քոնը, ընչաքաղց, առնել-ծախելն է,

Քոնը շանտաժն ու վայրահաչելն է,

Քեզնից ուժեղի ոտքը պաչելն է։

Մատնելն է քոնը, քոնը փքվելն է,

Քոնը սրբության վրա թքելն է:

Դու երկու տիրոջ ոտք լիզող շուն ես,

Դու Ղարաբաղի մասին երգ չունես։

Դե, հա, գիտեմ, Վազգեն Օվյանի պամֆլետն է քո մասին... Բայց խոստովանիր, որ լավ է գրել, իսկը քո դիմանկարն է, մի ավելորդ տող, մի ավելորդ բառ չկա, քո քանդակն է...

- Լռի՛ր, լռի՛ր, լռի՛ր- Հակոբյանը բռունցքը կատաղած զարկեց սեղանին, բայց այնպես պինդ էր զարկել, որ ցավից վեր թռավ։

Լույսն արդեն բացվում էր, բայց մահճակալին կիսանստած, քրտինքի մեջ կորած Հակոբյանին թվաց, թե չորս կողմը խավար է։

ՎԱՀՐԱՄ ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ

Հ.Գ. - Օգտագործված փաստերը վերցված են հայաստանյան և արցախյան մամուլից...

Աղբյուրը՝ 7 or.am

zham.am