25.03.2014

Հիմար ռոմանտիկն ու ծաղիկը


Սքանչելի մի ծաղկաթուփ կար այդ զբոսայգում: Ամեն օր հարյուրավոր մարդիկ էին անցնում հրաշք այդ ծաղկաթփի մոտով ու հիանում նրա աստվածային գեղեցկությամբ։ Մարդկանց մեջ կար մեկը, հիմար մի ռոմանտիկ, որ հեռու մի տեղ կանգնած, խենթի պես աչքը չէր կտրում կարմրաթերթ ծաղիկներից։ Նա արդեն իր համար ընտրել էր ծաղիկներից մեկը, որ մյուսներից իր գեղեցկությամբ ամենևին չէր զանազանվում, բայց ռոմանտիկը հենց այդ ծաղիկն էր ընտրել իր համար, և նրան թվում էր, թե այն իր մեջ խտացնում է լավագույն այն ամենը, որ կան մյուս բոլոր ծաղիկների մեջ։

Այնուամենայնիվ, սովորական մի ծաղիկ էր դա, սակայն խենթ ռոմանտիկը կարծում էր, թե իր ծաղիկը բոլորից գեղեցիկն ու սքանչելին է։ Նա չէր համարձակվում մոտենալ ծաղկին, մտածելով, որ դա սրբապղծություն կլինի։ Հեռու-հեռվից նայում ու մտածում էր, որ անգամ նրանք, ովքեր շատ մոտիկից նայում են ծաղկին, երբեք սիրտ չեն անի նույնիսկ դիպչել իր գեղեցկուհուն։

Մի օր էլ ռոմանտիկին թվաց, թե անցորդներից մեկը, սովորական ու ոչնչով աչքի չընկնող մի տղամարդ, երբ անցնում էր իր ծաղկի մոտով, վերջինս գլուխը երկարեց և թերթիկներով մեղմիկ փաղաքշեց նրան։ Ռոմանտիկին թվաց, թե դա իր աչքին երևաց, և նա այլևս չմտածեց այդ մասին։ Հետո նա նույնը նկատեց նաև մի քանի օր հետո, և դարձյալ աչքերին չհավատաց, բայց, համենայն դեպս, իր «դիտակետից» մի քիչ ավելի մոտեցավ ծաղկաթփին։ Այդ օրը ոչինչ չնկատեց և մտքում հայհոյեց իրեն՝ կասկածամտության համար։

Հաջորդ օրը, երբ նա համեմատաբար ավելի մոտիկից հիանում էր իր ծաղկի գեղեցկությամբ, նկատեց, որ մի տիպ գլուխը երկարեց դեպի իր թագուհին: Վերջինս խոնարհվեց նրա վրա ու իր թերթիկները քսեց նրա դեմքին։
- Օ՜, ո՛չ, աստված իմ, չի կարող պատահել, այդպես չպիտի լինի,- շշմած բացականչեց ռոմանտիկը։

Հետո նա նկատեց, որ նույն բանը կրկնվեց նաև մի շքեղ անցորդի, հետո անշուք ու սովորական մի անցորդի, հետո այլ անցորդների հետ։ Իսկ մի օր էլ շիշը ձեռքին, կարմրած քթով մեկը թփից պոկեց ծաղիկն ու, ձեռքում խաղացնելով, գնաց։ Ռոմանտիկը տեսավ դա, և այնպիսի տեսք ուներ, ասես, ուր որ է, կընկնի...
Այդ օրը շուտ մթնեց ռոմանտիկի համար։

Երբ լույսը բացվեց, տարիքով մի անցորդ նկատեց թփերից մեկի մոտ մեկնված ռոմանտիկին ու քրթմնջաց.
- Անբանի մեկը...
- Ո՞ր գրողի տարած գրքի էջերից է դուրս պրծել տխմար այս ծաղրածուն,- բարկացավ փողկապավոր մի պարոն,- չի էլ ամաչում...
- Հարբեցող շան որդի,- քիչ հետո նետեց մի այլ անցորդ։

Հետո երբ արդեն շատերն էին նկատել ծաղկաթփի մոտ մեկնված ռոմանտիկին, բարձրահասակ ու լայնաթիկունք մեկը մոտեցավ, ոտքով շրջեց նրան ու ասաց.
- Ի՞նչ ես մեկնվել, ցնդած երազող, սա քեզ համար ծովափ չէ...
- Աստված իմ, նայեք նրա դեմքին, ախր նա մեռած է,- ճչաց մի կին։

Ոչ ոք չնկատեց, որ ռոմանտիկի գրպանից թղթի մի կտոր ընկավ, որի վրա գրված էր. «Մի հիմար ավել, մի հիմար պակաս, դրանից ոչինչ չի փոխվում աշխարհում...»։
Հետո քամին թղթի կտորը քշեց ու տարավ իր հետ...

Սեպտեմբեր, 1998թ.

18.03.2014

Զինադադարից առաջ


Այդ օրը ես որոշեցի գրել իմ ամենաուրախ պատմվածքը։ Նույնիսկ նախապես մտածել էի վերնագիրը. «Ես սիրում եմ քեզ, կյանք»։ Արդեն ես ճանաչում էի իմ հերոսին։ Ասես դիմացս նստած լիներ. ես պարզ ու հստակ տեսնում էի նրա պայծառ ու կենսուրախ դեմքը, վճիտ աչքերի փայլն ու բերանի անկյուններում գծագրվող ժպիտը։

Հետո թուղթ ու գրիչ վերցրի և սկսեցի պատմել նրա՝ իմ կենսախինդ հերոսի մասին։ Նա նոր էր վերադարձել Երևանից, որտեղ բարդ վիրահատություններից հետո, տասնյակ բեկորներ հանելով մարմնից, հրաշքով կյանքի էին կոչել նրան։ Եվ ահա, տևական բուժումներից հետո, վերջապես հայրենի քաղաքում է նա։ Պատերազմի ավարտին ընդամենը երկու ամիս էր մնացել։ Պատերազմ, որին մասնակցում էր տասնվեց տարեկանից և հասցրել էր մի քանի անգամ վիրավորվել։

Մի քանի օր առաջ է վերադարձել նա և դեռ կարգին չի ապաքինվել։ Ուրախ ու երջանիկ շրջում է փողոցներով, ուրախ, որ նորից հայրենիքում է, թեկուզ կիսավեր, բայց սիրելի իր քաղաքում, ուրախ, որ կրկին տեսնում է իր հայրենակիցներին...

Տուն վերադառնալիս, նա նկատեց գեղեցիկ մի աղջկա։ Մոտով անցնելիս, աչքով արեց և ժպտաց նրան։ Աղջիկը մեղմ ժպիտով պատասխանեց նրան։

Ես նույնպես ուրախ էի, որ կարծես ստացվում է իմ ամենաուրախ պատմվածքը։ Ես մտածում էի, որ հաջորդ օրը նա կրկին կհանդիպի աղջկան։ Այդպես էր կարծում նաև աղջիկը։ Ես մտովի փորձում էի պարզել, թե ինչ պիտի ասի աղջկան նորից հանդիպելիս, ես արդեն գծագրում էի երիտասարդի երջանիկ ապագան... Բայց...

Այն, ինչ կատարվեց հետո, ցնցեց ինձ։ Հաջորդ օրը, դեռ կարգին չապաքինված, երիտասարդը կրկին մեկնեց մարտական ընկերների մոտ։ Հետո... Զինադադարից մի օր առաջ նա սպանվեց...

Աստված իմ, ես գրեթե ավարտել էի իմ ամենալավատեսական պատմվածքը։ Սիրելիս, հարազատս, ինչո՞ւ այդպես արեցիր, ախր դու չպիտի մեռնեիր։ Հազիվ տասնինը տարի էիր ապրել այս աշխարհում, քո առջև դեռ մի ողջ կյանք կար...

Այդ օրը ես ուզում էի գրել իմ ամենաուրախ, կյանքի և սիրո մասին իմ ամենալավատեսական պատմվածքը...
1999 թ.

16.03.2014

Իմ մտապատկերում այդ ՀԱՅԱՍՏԱՆՆ է


Մարդու մեծագույն հարստությունն իր զավակներն են։ Ինձ համար՝ նույնպես։ Չնայած շատերը հարստություն ասելով, միանգամայն այլ բան նկատի ունեն։ Սակայն իմ ունեցած, իմ դավանած հարստությունը չեմ պատկերացնում առանց գրքերի։ Գուցե գրող, արվեստագետ հորիցս եմ ժառանգել գրքի հանդեպ պաշտամունքի հասնող այդ սերը, չգիտեմ, հստակ չեմ կարող ասել։

Շուրջ մեկ ամիս առաջ իմ լավ բարեկամ, լրագրող, գրող, տեսաֆիլմերի հեղինակ և ռեժիսոր Հովհաննես Պապիկյանից գրքեր նվեր ստացա, այդ թվում՝ «Կարոտի ճամփաներ»-ը։ Այս տարվա իմ ամենաթանկ նվերներն են այդ գրքերը։

Ու մեկ ամիս է, չեմ կարողանում մի քանի տող գրել «Կարոտի ճամփաներ»-ից տպավորությանս մասին։ Գիրքն այդ մեր ԿՈՐՈՒՍՅԱԼ ԵՐԿՐԻ մասին է, Կարսի, չքնաղագեղ Անիի, Մուշի մասին։ Բառեր չեմ գտնում, կարծես այդ երկրի պես մնացել են սահմանի հակառակ կողմում։ Բառերի փոխարեն մնացել է Ցավը, դաժան, հոգեմաշ Ցավը...

«Հայի համար Անին սրբավայր է, մասունք. ամեն ընկած քար ու խոյակ հազարամյա պատմության խոսուն վկա է,- գրում է Հովհաննես Պապիկյանը։- Հայ ուխտավորը ժամերով է կանգնում եկեղեցու ամեն մի ընկած քարի, հրաշքով կանգուն մնացած մի ծիվ պատի մոտ, երեխա գուրգուրելու զգուշությամբ շոշափում վիմական արձանագրությունները, ճարտարապետական շքեղ բեկորները, նկարազարդ որմնամասերը, որ ընկած են երբեմնի շքեղաշեն եկեղեցիների պատերից»։

Գրքի Մուշի մասին էջերն եմ կարդում։ Բառեր չկան, աչքիս առաջ Հայոց պատմական երկիրն է՝ որդեկորույս ծնողի պես տխուր, հոգեմաշ ցավը հավետ սրտում։ «Իսկ երբ Մշո դաշտ մտանք, և վարորդը ձայներիզների ընտրություն էր կատարում, Մնացական Օհանյանը (նրան Հրաչ պապ էին ասում ընկերները - Վ.Օ.) կանխեց. «Սպասիր տղաս...»։

Ապա՝ «Երգելու պահին տեսնել էր պետք Հրաչ պապին՝ թաց աչքեր, երգի ռիթմի հետ օդում շրջաններ գծող հուզմունքից դողացող ձեռքեր, և ձայնը՝ կարոտից կերկերուն ու հուզական։
Նա այդ պահին իր կարոտն էր երգում, իր հայրիկի կարոտը, որ տարիներ շարունակ տղային ապսպրել էր. «Հենց ճամփեքը բացվեն, անպայման գնա մեր գյուղ... Կախովի կողպեքի բանալին կգտնես աջ կողմի մարդաբոյ բարձրության անկյունաքարի տակից։ Հետո էլի տեղը դիր, որ քո զավակներն էլ գնան, նրանք էլ թող իրենց զավակներին հորդորեն գնալ, մինչև մի օր...»։
Հոր ասած «մինչև մի օր»-ը դեռ կախման կետեր ունի»։

Ես ծնվել եմ Արցախում։ Հայրս, հորս հայրը, հորս պապը նույնպես ծնվել ու ապրել են Արցախում։ Պապիս պապն էլ ծնվել ու ապրել է այստեղ, նրա պապերն էլ։ Հազար տարի՞, երկու հազար տարի առաջ է՞լ են նրանք այստեղ, այս հողում ծնվել, ապրել ու հող դարձել, թե՞ Նարեկացուց շատ առաջ կամ նրանից հետո Վանից, Մուշից կամ Սասունից են եկել այստեղ ու կառուցել իրենց Տոհմածառը։ Կամ գուցե Մեծն Տիգրանի ժամանակ ու նրանից առաջ էլ Արցախը նրանց ծննդավայրն է եղել։ Չգիտեմ։

Բայց ամեն անգամ Հայաստան ասելիս, իմ մեջ պատկերանում է հենց այն Հայաստանը, որ այսօր պատմական Հայաստան ենք անվանում, Կորուսյալ երկիր կամ Արևմտյան Հայաստան։ Ու ինձ թվում է, թե իմ, իմ պապի, ապուպապի, նրանց ապուպապերի արմատները հենց այդ Հայաստանում են։ Նրանց ոտնահետքերը մնացել են Մուշի, Սասունի, Վանի, Անիի մոտերքում՝ մացառներով պատած, հազարամյա ճանապարհներին կամ նրանցից ձգվող արահետներին ու կածաններին...

Ծաղկածիծաղ Վանը կամ հրաշագեղ Անիից մնացած ավերակները երբեք չեմ տեսել։ Թերևս արդեն չեմ էլ տեսնելու։ Այդ Երկիրը տեսել եմ լուսանկարներում, վերջին տարիներին նկարած սիրողական ֆիլմերում միայն, բայց երեկ էլ, հիմա էլ, վաղն էլ Հայաստան ասելիս իմ մտապատկերում առաջին հերթին հայտնվելու է հենց այդ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ, ապա դրանից պոկված բեկորները՝ ՀՀ-ն, Արցախը...

Հետո մյուս դաժան Ցավն է սիրտ մաշում. իսկ ի՞նչ ենք անում հրաշքով մնացած, հրաշքով պահպանված, հազարավոր մեր հայրենակիցների արյան ու կյանքի գնով թշնամուց մաքրած այս փոքրիկ բեկորները պահելու համար...

«Անիին հարևան գյուղի փողոցներով անցնես՝ երեխաները ոտնատակ են ընկնում։ Ում որ դուր չի գալիս այս համեմատությունը, թող նստի Բաղրամյանից Թալին գնացող ավտոբուսը և նայի նույն Կարսի դաշտավայրի հարթությունն ունեցող «մեր կողմի» գյուղերի տներին. քանի՞ բաց դուռ և քանի՞ մարդ կտեսնի։ Եվ ավտոբուսի մեջ էլ թող փորձի մտաբերել Գյոթեի խոսքերը. «Գահերն ու թագավորությունների անկումը ինձ չեն հուզում. այրված գյուղական տունը՝ ահա իսկական ողբերգությունը»։ Մոռացվող գյուղի մարդազուրկ տունը արդյո՞ք այրված տուն չէ»,- ցավով խորհում է Հովհաննես Պապիկյանը։

Մայր Արաքսը Հայոց պատմական բնօրրանը՝ Երկիր Նաիրին, Մեծ Հայքը երկու մասի է բաժանել։ Չէ, ինքը չէ բաժանողը, իրեն պարզապես պարտադրաբար բաժին են թողել իր երկու հատվածների միջև հավերժ տառապյալի ծանր ու դաժան դերը։ Մի կողմում Հայոց Մեծ երկրի այն մասն է, որ Արևմտյան Հայաստան է կոչվում, և որտեղով «անցել է թուրքը», մյուս կողմում Հայոց Մեծ երկրի փոքրիկ մի հատվածն է՝ Արևելյան Հայաստան կամ Հայաստանի Հանրապետություն անվամբ, կողքին Արցախը՝ անորոշ ապագան ուսին...

Արաքսի այս կողմում մերօրյա տխուր իրողությունները չեմ ուզում պատճառ դառնան, որ հանկարծ վաղը գանգրահեր մի պատանի, կիսավեր իր տան առջև կանգնած, ցավով շշնջա. «Իսկ այստեղով անցել են հայ իշխանավորները...»։
Երանի՜ այդպես չլինի...

08.03.2014

Ոտնահետքեր


- Լյա՜, լյա-լյա-լյա՜,- երգում էր փոքրիկ մի աղջնակ։

Շուրջը 8-9 տարեկան երեխաներ են. պահմտոցի են խաղում։ Քիչ այն կողմ 11-12 տարեկան 5-6 տղա ֆուտբոլ են խաղում։ Իսկ երեքամյա այդ փոքրիկը մեն-մենակ նստել բակում թափված փոքրիկ մի ավազաթմբի մոտ, ավազի վրա տիկնիկ է սարքում ու երգում.
- Լյա՜, լյա-լյա-լյա՜...

Ասես չի նկատում ոչ մեկին։ Իր խաղով տարված, այնպես զնգուն ու գեղեցիկ է երգում, կարծես ողջ աշխարհում ինքն է միայն ու ավազի վրա սարքած իր տիկնիկը։
- Լյա՜, լյա-լյա-լյա՜...

Մարդիկ են գնում-գալիս։ Մեկը՝ շուկայից, մյուսը՝ աշխատանքից է վերադառնում, երրորդները նոր են տնից դուրս գալիս։ Իսկ փոքրիկ աղջնակն ավազաթմբի մոտ նստած, ոչ մեկին չի նկատում, տիկնիկ է սարքում և երգում.
- Լյա՜, լյա-լյա-լյա՜...

Շրջապատի աղմուկից և ամեն ինչից վերացած, այնպես ինքնամոռաց, այնպես զվարթ ու զնգուն է թնդացնում իր «Լյա՜, լյա-լյա-լյա՜»-ն, որ այդ պահին աշխարհում ամեն ինչ գեղեցիկ ու վեհ, ազնիվ ու մաքուր էր թվում։
- Լյա՜, լյա...

Փոքրիկի  ձայնը  հանկարծ  ընդհատվեց  երկրորդ «լյա»-ի վրա։ Աստված իմ. ի՞նչ պատահեց։ Վազեցի պատշգամբ։ Փոքրիկն անշարժ նստել ավազաթմբի մոտ, նայում էր բակով անցնող 12-13 տարեկան երկու տղայի հետևից։ Պարզ ու վճիտ աչիկներից արցունքի կաթիլներ էին գլորվում, իսկ ավազաթմբի վրա, ուր քիչ առաջ տիկնիկն էր, զույգ ոտնահետքեր էին մնացել...

Այդ րոպեին ես ամեն ինչ կտայի, որ այդ ոտնահետքերը միայն ավազի վրա լինեին մնացած...

Հուլիս, 1998 թ.

07.03.2014

Ձեզ ստրուկներ մի՛ դարձրեք, մարդի՛կ


Հարգելիներս, բարեկամներս, սիրելիներս, պաշտելիներս, թանկագիններս ու անգիններս, մի անգամ ևս թախանձագին խնդրում եմ, աղաչում եմ, եթե գրում եք հայերեն, ապա միայն՝ ՄԵՍՐՈՊԱՏԱՌ, ՀԱՅԱՏԱՌ։

Թող գրողի ծոցը կորչի «լատինատառ հայերեն» կոչվող անհեթեթությունը։ 21-րդ դարում եթե հայը չի կարողանում կամ չի ուզում իր համակարգչում հայագիր ծրագիր տեղադրել, նրա ոչ մի պատճառաբանություն ինձ չի հետաքրքրում։

Օտարի տառերով «հայերեն» շիլաշփոթ գրություններ անելը, մեղմ ասած կամ կոպիտ ասած, նույնն է թե՝ շարունակ օգտվես օտարի ափսեից։ Ինքնասիրություն ու հատկապես ազգային արժանապատվություն ունեցեք, հարգելիներս։ Այսուհետ ես ոչ հայատառ ոչ մի գրություն չեմ կարդալու։ Անգամ եթե գրողն իմ հարազատն է...

Մեր բոլոր դժբախտությունների ու ողբերգությունների մի ստվար մասը, ըստ իս, արդյունք է մայրենիից, արմատներից կտրվելուն։ Ամեն ինչ այնքա՜ն պարզ է։ Եթե հայը կամ հայկական ազգանուն կրողը կամ մարդ, ով գտնում է, որ իր երակներով հայի արյուն է հոսում, դարերով իրեն կտակված գրերի փոխարեն նախընտրում է օտարի գրերը, ապա մի գեղեցիկ օր էլ նա գտնում է, որ իր մայրենին կարող է փոխարինել մի այլ օտար լեզվով։ Այնուհետև ոչ պակաս գեղեցիկ մի օր նա քամհարանքով է վերաբերվում բոլոր նրանց, ովքեր «հետամնաց» հայերենի կրողներ են։

Մայրենի գրերին ու լեզվին դավաճանած մարդուն ոչինչ չի խանգարում իր զավակին, իր թոռանն ուղարկել ռուսական կամ այլ օտարալեզու դպրոց։ Նրա սերունդն արդեն սկսում է մտածել ոչ հայերեն, և հայկականն աստիճանաբար դուրս է մղվում նրա օջախից, նրա ընտանիքից, նրա բնավորությունից, նրա հոգուց...

Բայց սա ամենամեծ դժբախտությունը չէ։ Մարդ հրաժեշտ է տալիս իր ազգային արժանապատվությանը, ապա՝ ընդհանրապես իր արժանապատվությանը։ Իսկ եթե մարդ արժանապատվություն, ինքնասիրություն չունի, ապա նա սկսում է ենթարկվել իրենից ավելի ուժեղին, նա սկսում է իր համար տեր փնտրել, խնամակալ փնտրել, որովհետև նա արդեն ստրուկ դառնալու ճանապարհին է, եթե արդեն ստրուկ չէ։ Հետո նա ավելի մեծ տեր է փնտրում, որ պաշտպանի ոչ միայն իրեն, իր ընտանիքը, այլև իր բոլոր մերձավորներին ու ծանոթներին, ապա նաև բոլոր նրանց, ովքեր իր հետ նույն տարածքում են ապրում։ Ու հայտնվում են նոր տերեր՝ պյոտրառաջինների, ալեքսանդր-նիկոլայների կամ պուտինների տեսքով...

Ձեզ ստրուկներ մի՛ դարձրեք, մարդի՛կ, որովհետև դրանով դուք ստրկամտության եք դատապարտում նաև ձեր սերունդներին...

05.03.2014

Կարոտ


Գարուն է կրկին։ Հայրենի գյուղում եմ։ Շրջում եմ ծանոթ դաշտ ու անտառներում։ Հետո նստում եմ ծեր կաղնու տակ՝ հանգստանալու։

Թեթև հովից մեղմ խշշում են ծառերի տերևները։ Թռչուններն աշխույժ համերգ են սկսել ու այնպես գեղեցիկ են երգում, որ մոռանում ես քաղաքի քո բոլոր հոգսերը, մարդկանց ու մեքենաների աղմուկը, ծուխն ու փոշին...

Իմ մանկության հարազատ վայրերում եմ կրկին, և ամեն ինչ նույնն է կարծես. թիկունք-թիկունքի կապտականաչ լեռներ, այս կաղնին և նրա շուրջ մեղմօրոր խշշող այս ծառերը։ Նույնն են ասես թփերն այս կանաչ և անտառի երգիչներն այս գեղաձայն, որ ինքնամոռաց ու իրենց իսկ երգով զմայլված, դաշտ ու անտառ դարձրել են հսկա մի համերգասրահ։

Կանաչ խոտերի մեջ պառկած, ես երազում եմ կրկին, և կարծես ոչինչ չի փոխվել աշխարհում, և ես դեռևս 13-14 տարեկան մի տղեկ եմ դեռ։ Ամեն ինչ այնքա՜ն ազնիվ ու մաքուր է։ Կրկին լսում եմ տատիս ձայնը. «Ի՞նչ ես կորցրել այդ դաշտ ու լեռներում, ինչո՞ւ գյուղամեջ չես իջնում՝ ընկերներիդ հետ խաղալու...»։ Իսկ ես ձեռքս թափ եմ տալիս և իմ շուրջ ուրախ վնգստացող մեր շան ուղեկցությամբ դուրս գալիս գյուղից...

Կանաչ խոտերի մեջ պառկած, ես նայում եմ վեր՝ երկնի կապույտում թևերը լայն տարածած, ասես ջրերի վրա հանդարտ սահող բազեի թռիչքին։ Եվ այս բազեն էլ նույնն է ասես՝ իմ մանկության տարիների բազեն։

Իմ մանկության տարիների հեռվից ինձ կրկին թվում է, թե ես երբեք չեմ մահանալու, մահն ինձ համար բացառություն է անելու... Ես կրկին տեսնում եմ կապո՜ւյտ-կապույտ երազներն իմ և, թվում է, ձեռքս մեկնեմ՝ կբռնեմ...

Բայց հանկարծ սթափվում եմ մտքերից։ Շատ տարիներ են անցել մանկության իմ կապույտ երազներից։ Շատ բան է փոխվել աշխարհում։ Վաղուց կենդանի չեն իմ շատ հարազատներ ու բարեկամներ։ Եվ այլևս 13-14 տարեկան այն տղեկը չեմ...

Շա՜տ բան է փոխվել աշխարհում։ Չեն փոխվել միայն լեռ ու դաշտերն այս և այս լեռ ու դաշտերում թողած կապտա-կապույտ երազներն իմ... Մի օր ես էլ չեմ լինի, սակայն  լեռներն ու դաշտերն այս դարձյալ կլինեն։ Եվ այս լեռ ու դաշտերում կմնան որբացած երազներն իմ ու այլևս ոչ ոքի պետք չեն լինի...

                                      Հունիս, 1998 թ.

02.03.2014

Փոքրիկ պատմություն


Պուրակում բազում ծառ ու ծաղիկների մեջ վարդի մի գեղեցիկ թուփ կար։ Գեղեցիկ այդ վարդաթփի մեջ, սակայն, մեկն ավելի էր առանձնանում իր գրավչությամբ։ Այն կարծես իր մեջ խտացնում էր լավագույն այն ամենը, որ ունեին իր բոլոր քույր-վարդերը։

Մարդիկ անցնում էին վարդաթփի մոտով, զմայլված երկար նայում բնության հրաշքի ամենակատարյալ ստեղծագործությանը, որ ալվան իր թերթիկներով այնպես էր ժպտում անցորդներին, ասես նրա յուրաքանչյուր թերթիկի մեջ փոքրիկ արեգակներ էին ճաճանչում։

Մարդիկ անցնում էին սքանչելի վարդերի մոտով և հիանում։ Ոմանք երկյուղածությամբ մոտենում էին արևի տակ հուրհրատող ծաղիկներին, գեղեցիկ մի վարդ պոկում և, կրծքներին սեղմած, գոհ ու երջանիկ հեռանում։ Դրանից վարդաթուփն ամենևին չէր տուժում. այնքա՜ն շատ էին ալվան վարդ-քույրերը։

Ոչ ոք, սակայն, չէր համարձակվում մոտենալ իր գեղեցկությամբ բոլորից տարբերվող հրաշք ծաղկին։ Ո՞վ կհամարձակվեր դիպչել գեղանի թագուհուն։ Մարդիկ մինչևիսկ չէին համարձակվում նման բան մտածել։ Նման բան մտածելն անգամ սրբապղծություն էր թվում։

Հետո, երբ արեգակը կամաց-կամաց դեպ արևմուտք էր սահում, մարդկանց միջից դուրս եկավ հիմար ժպիտը դեմքին մեկը, մոտեցավ թփին, պոկեց հրաշք ծաղիկն ու, քրքջալով, հեռացավ՝ իր թիկունքում թողնելով անսպասելիությունից ու վիրավորանքից քար կտրած մարդկանց։ Հետո նա մի քանի անգամ հոտ քաշեց ծաղկից և մի կողմ նետեց այն...

Օրն ասես հանկարծ մթնեց։ Մյուս բոլոր վարդերն ու ծաղիկները չքնաղ ասես խամրեցին և տխուր կախեցին գլխիկներն իրենց...

Այդ օրը հրաշք մի ծաղիկ մեռավ։ Այդ օրը պուրակում գտնվող մարդկանց մեջ մի շատ մեծ ու թանկագին բան սպանվեց...
Փետրվար, 1998 թ.