Եվ սայր մի՝ Արտաշես Հակոբջանյան անուն

60-70-ական թվականներին ղարաբաղցի մտավորականների մի մասը լքել է հայրենի եզերքը և հաստատվել Երևանում։ Մեկ-երկուսը թողել են Ղարաբաղը, որովհետև նրանց մեղադրում էին ազգայնականության մեջ և հալածանքներ էին սկսվել նրանց դեմ։ Մի մասն ամենա-աննշան վտանգից գլուխը կորցնելուց էր բռնել Երևան տանող ճանապարհը, մնացածը՝ կամ հանգամանքների բերումով, կամ առավելապես չէր կարողանում իր տեղը գտնել հայրենի երկրամասում։

Տարիներ անցան։ Մի քանիսը (Բագրատ Ուլուբաբյան, Սևակ Արզումանյան, Ռադիկ Մարտիրոսյան, Ալեքսանդր Մանասյան և այլք) Հայաստանի մայրաքաղաքում, հայոց գիտության և մշակույթի կենտրոնում կարողացան գտնել իրենց հաստատուն տեղը, մնացյալը համալրեցին միջակությունների շարքերը։ Ղարաբաղյան շարժումը խառնեց շատերի խաղաքարտերը։ Հատկապես նրանց, ովքեր վաղուց թևակոխել են կյանքի երկրորդ դարակեսը, բայց ո՛չ Հայաստանում են հետք կամ հետագիծ թողել իրենց «գրական» ու «գիտական» բագաժով, ո՛չ հայրենի Արցախում գիտեն նրանց գոյության մասին։ Վերջիններիս ավելի շատ նյարդայնացնում է այն, որ Արցախում ապրող նրանց տարեկիցներից շատերն ու ավելի ջահելներն ինչ-որ բան են արել իրենց երկրամասի համար, իսկ ոմանք նույնիսկ զանազան մեդալներ ու շքանշաններ են ճարպկորեն հաջողացրել իրենց համար, մինչդեռ իրենք մնացել են «խաղից դուրս»։

Ծնունդով ղարաբաղցի երևանաբնակ արդեն զառամյալ այս պարոնները հասկանալով, որ իրենց մի ոտքն արդեն այն աշխարհում է, բայց երևանյան իրենց գոյությունը ենթարկվել է կատարյալ ֆիասկոյի, որոշել են յուրօրինակ ձևով «ինտեգրվել» Արցախին։ Ոմանք 20 տարում մեկ-երկու անգամ տուրիստների պես այցելելով Ղարաբաղ, երևանյան իրենց բնակարանի չորս պատերի ներսում պատսպարված, մոգոնում են «Արցախի նորագույն հերոսական պատմությունը»՝ թացն ու չորը խառնելով իրար՝ հաճախ անարժանին, վախկոտին ու դուրսպրծուկին դարձնում հերոս։ Մյուսներն իրենց «գիտական» հոդվածներով հեղեղում են ղարաբաղյան խմբագրությունները, երջանկանում՝ դրանցից 1-2-ը տպագրված տեսնելով, ոմանք էլ դարձել են Ղարաբաղում ապրող այս կամ այն սրիկայի խոսափողը՝ պատվերով զրպարտություններ են գրում Արցախում ապրող այն մտավորականների մասին, որոնց երբեք չեն տեսել և ոչինչ չգիտեն նրանց վաստակի ու գործունեության մասին։

Նախկին ղարաբաղցի, երևանաբնակ Արտաշես Հակոբջանյանի գոյության մասին Ղարաբաղում շատ քչերը գիտեն, գուցե թե հիշում են միայն առավելապես նրա ծննդավայրի մի քանի տարեկիցները։ Բայց վերջինս արցախյան 1-2 թերթում մի քանի համեստ նյութ տպագրելուց հետո որշել է ոչ միայն գիրք գրել ու դասեր տալ նախկին իր հայրենակիցներին, այլև մի քանիսի «պորտը տեղը դնելով»՝ ապահովել սեփական տեղը քաղաքական գործիչների համար խաղաքարտ, իսկ իրենց համար խաղատախտակ դարձած Ղարաբաղում...

Եվ ահա քաջարի նախկին ղարաբաղցին անհասցե (նշված չէ ոչ հրատարակչության կամ տպագրատան անունն ու հասցեն, ոչ խմբագրի ու տպագրիչի, և ոչ էլ հովանավոր-պատվիրատուի անունը), գողական-պարտիզանական ճանապարհով բրոշյուր է լույս աշխարհ գցել, որը սկսվում է պատվիրատուի եռանդուն մասնակցությամբ (ականջները շատ ցցուն երևում են) գրված զազրախոսությամբ՝ ուղղված ԼՂՀ ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Վահրամ Աթանեսյանի և «նրա թիմի» դեմ։ Պատճառը միանգամայն հիմնավոր է՝ նեղ անձնական, դրան հավելած, որ Վ. Աթանեսյանը վերջերս քար է շպրտել պատվիրատուի՝ գրական մի կոմերսանտի բոստանի ուղղությամբ։

Հակոբջանյանին ափերից հանել է այն, որ Աթանեսյանը մամուլում ձեռ է առել նրա պես ամեն գնով Արցախին «ինտեգրվելու» փափագով տառապող երևանաբնակ նախկին ղարաբաղցիներին, ովքեր, Հակոբջանյանի ասելով, «անձնուրաց պայքարել են հանուն Ղարաբաղի» (անհասկանալի է, թե իրենց գիտակից կյանքի մեծ մասն անցկացնելով Երևանում, ինչպես են «անձնուրաց պայքարել հանուն Ղարաբաղի» - հեղ.)։

Ճիշտն ասած, բնավ ցանկություն չունեմ մեկնաբանելու նրա «փաստարկները»։ Իմ արժանապատվությունից ցածր եմ համարում ինքնահաստատվելու խնդիր ունեցող զառամյալ «գիտնականին» գլուխ դնելը։ Ի՞նչ ասես մի մարդու, որ թքած ունենալով տարրական էթիկայի ու բարոյականության վրա, «ազերթուրքական կողմնորոշման» մեջ մեղադրում է մի մարդու, ով մի անգամ եղել է ՀՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր՝ Արցախից, ապա երկու անգամ ընտրվել ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր։ Երևի միայն Արտաշես Հակոբջանյանին է հայտնի, թե ինչպես կարող է մարդ լինել ազերթուրքամետ, բայց սեփական ժողովրդի կողմից երեք անգամ ընտրվել պատգամավոր։

Արցախաբնակ Վ. Աթանեսյանին «ոչնչացնելու» մոլուցքով տարված Հակոբջանյանին հիշեցնենք, որ ԼՂՀ ԱԺ պատգամավորը չէ շրջանառության մեջ դրել «օկուպացված տարածքները հանձնելու» մասին արտահայտությունը։ Երբ երևանյան բարձրաստիճան այրերը հայտարարել են, որ «Աղդամը մեր հայրենիքը չէ» և օկուպացված հողերը պիտի հանձնել, Երևանից արցախցիներիս աշխարհագրություն սովորեցնող Հակոբջանյանն ինչո՞ւ ծպտուն չի հանել։ Թե՞ նրա սայրը միայն Արցախի ուղղությամբ է շարժվում։ Այն Արցախի, որի փոխարեն ուզում են այդ երկրի ճակատագիրը որոշել ՀՀ բարձրաստիճան այրերը։

Մի խորհուրդ պարոն «գիտնականին» և տարիներ առաջ կարկատած վարտիքով ու տրեխներով Երևան մեկնած նմանատիպ կտրիճ ղարաբաղցիներին. բավական է երևանյան ձեր տաքուկ սենյակների պատուհաններից «սիրեք» Ղարաբաղը։ Արցախցիներիս Արցախի պատմության ու աշխարհագրության դասեր տալու և Արցախի մասին Երևանում սիրո էժանագին երգեր գեղգեղալու փոխարեն գուցե վաճառեք երևանյան ձեր բնակարաններն ու գաք շենացնեք ձեր պապական օջախները, ինչպես դա վաղուց արել է նախկին երևանաբնակ գրող Արտաշես Ղահրիյանը։

Երևանից այստեղ ջուր պղտորելու և ձեր ասած՝ «մեր պատմության արյունոտ էջերի մասին դասեր տալու» փոխարեն հասկացեք, որ այսօր Արցախում ապրող ամենասովորական պահակն ու հավաքարարն երիցս ավելին արժեն, քան իրենց խղճուկ գոյությամբ ՀՀ մայրաքաղաքը ողողած ձեզ նման հարյուրավոր «գիտնականները», ովքեր լղարիկ մի բրոշյուրի գումար հաջողացնելու կամ մի փոր հացի համար հեշտությամբ ՍԱՅՐ են դառնում ամեն դուրսպրծուկի ձեռքին։

Ինչ վերաբերում է ձեր իսկ խոսքերով ասած «ազերթուրքերի հնարավոր վերադարձին», մի՛ սարսափեք, քանի մենք ապրում ենք այս հողում, դա երբեք չի լինելու։ Թե՞ շարունակվում է Արցախից ճողոպրածների առ հայրենիք սիրո հավաստման ավանդույթը. «Որ մեռնեմ, ինձ կթաղեք հայրենի Ղարաբաղում»։

Արցախը գերեզմանոց չէ՛, պարոնայք։ Եվ ո՛չ էլ «սվալկա»։
Հուսամ, որ երբեք չեմ հանդիպի ձեզ՝ ո՛չ այս, ո՛չ այն կյանքում։

Նշանավոր գրող Յարոսլավ Հաշեկը «Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածներ»-ում ներկայացնելով 1-ին աշխարհամարտի ավստրիական մի գեներալի զավեշտական կերպարը, վերջում հավելում է. «Ավստրիան այսպիսի գեներալներ շատ ունի»։ Ցավոք, մենք ևս արտաշեսհակոբջանյաններ շատ ունենք։

ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ