Ողջ շրջակայքը շիկացել էր հունիսյան արևից։ Տանիքներից ու ասֆալտից թանձր գոլորշի էր բարձրանում։ Քաղաքի ծայրամասում, ձյութի ու փոշու հեղձուցիչ խառնուրդ արտաշնչող ճանապարհի եզրին, երկու միլիցիոներ են կանգնել և սպասում են Ստեփանակերտ մեկնող ավտոբուսին։
- Գուցե ուշացել ենք,- ասաց քսանչորս-քսանհինգ տարեկան գանգուր մազերով միլիցիոները։
- Չի կարող պատահել,- բարձրահասակը, որ տարիքով քիչ մեծ էր, շրջվեց քամու հակառակ ուղղությամբ ու ծխախոտ վառեց։- Թո՛ւհ, զզվելի շոգ է։
- Ավտոբուսում ավելի տաք կլինի։ Եթե մի երկու օր էլ մնայինք, կարող էինք քեռուս ընկերոջ «Մոսկվիչով» մեկնել։
- Կպլոկի։
- Չէ, կարծում եմ, փող չի վերցնի։
- Ավտոբուսով էլ կարող ենք ձրի մեկնել։
- Ինչպե՞ս։
- Ամենակարևորը՝ տպավորություն ստեղծել։ Եթե հաջողացնենք երկու սպեկուլյանտի վախեցնել, վարորդների վրա մեծ ազդեցություն կթողնի և, հաշվիր, տասնոցդ գրպանումդ մնաց։
- Ահա, գալիս է,- գանգրահերը վերցրեց ճամպրուկը։
Ճանապարհի թանձր գոլորշու միջով առաջ շարժվող «Իկարուսը» նման էր անվերջանալիորեն երկար պարանի վրայով սողացող գունագեղ թրթուրի։
Ավտոբուսը կանգ առավ։ Դուռը բացվեց և միլիցիոներները բարձրացան վեր, ուր ծխի և քրտինքի խեղդիչ հոտ էր տիրում։ Վերջերում ինչ-որ տեղ ազատ նստատեղեր կային, միլիցիոներները տեղավորվեցին և, ծխի սև ամպեր արձակելով, ավտոբուսն առաջ շարժվեց։
- Մինչև Ստեփանակերտ կխեղդվենք,- գանգրահեր միլիցիոներն ապակին ետ քաշեց ու վարագույրն իջեցրեց։
Ավտոբուսում երեսունից ավելի ուղևորներ կային։ Մեծ մասը քնել կամ ննջում էր, իսկ մնացածները զույգերով զրուցում էին, հորանջում կամ պարզապես պատուհանից դուրս էին նայում։ Միլիցիոներներից երկու նստատեղ առաջ տղաները թուղթ էին խաղում միջին տարիքի մի կնոջ և մսավաճառի ծավալներով ու փարթամ բեղերով նրա ամուսնու հետ։
Մյուս շարքում մի ծերունի, որի աջ թևը դատարկ էր, զրուցում էր պոլիտեխնիկական ինստիտուտի երրորդ կուրսի ուսանողուհի իր հարևանի հետ։ Ավելի առաջ՝ գունավոր ակնոցներով մի կին էր նստած տասներկուամյա որդու հետ և քնել էր ակնոցն աչքերին։
- Երբ մենք ներս մտանք, նկատեցի, որ հարևան շարքի չորս նստատեղ առաջ... այն, որ նստած էր ծերուկից և աղջկանից հետո, կապույտ վերնաշապիկով տիպը շտապով մի կողմ հրեց կողքի արկղը։ Կարծես բախտներս բերում է,- ընկերոջ ականջին կամաց շշնջաց բարձրահասակ միլիցիոները։
- Սկսե՞նք։
- Շտապելու կարիք չկա։ Կհասցնենք։
- Ինչո՞ւ ես ձեռքիդ թուղթը թաքցնում,- ասաց տղաներից մեկը։
- Ինչո՞ւ պիտի թաքցնեմ, տնաշեն,- պաշտպանվեց մսագործանման տղամարդը։- Այս զույգը ուսադիրներիդ համար եմ պահում, իսկ այս մեկը, որ ասում ես, թե թաքցնում եմ, տուզ կոզիրն է, ընկերոջդ համար մեդալացու է։
Կինն ուրախ քրքջաց։
- Մայորի ուսադիրներ են։
Առջևում նստած կարմիր մազերով կինն արթնացավ ու դժգոհ փնթփնթաց.
- Չեն էլ ամաչում, օրը ցերեկով թուղթ են խաղում, իսկ միլիցիոներները թույլ են տալիս։
- Հո փողով չեն խաղում, զբաղմունք է,- ասաց կողքին նստած տղամարդը։
- Լավ էլ զբաղմունք է։ Իսկ այդ կինը տղամարդկանցից ետ չի մնում։ Ո՜նց էլ լկտի կչկչում է... Ես գիտեմ, թե դա ինչ զբաղմունք է։
- Լսի՛ր, Շեքսպիրի ողբերգությունները հո դու չես գրել...
Առջևի նստատեղերից վանդականախշ վերնաշապիկով մի երիտասարդ վեր կացավ ու սկսեց հետաքրքրությամբ հետևել թղթախաղին։
- Այս տուզը քեզ՝ չեմպիոնի մեդալ։ Վալյա՛, դու էլ պագոնները կպցրու,- «մսագործի» դեմքը շողշողաց։
- Խնդրեմ, տղե՛րք, մարշալի ուսադիրներ են՝ սև յոթեր։
- Չէ, դրանք սերժանտի ուսադիրներ են,- ասաց վանդականախշ վերնաշապիկովը, իսկ տղաներից մեկը հետաքրքրությամբ նայեց միլիցիոներներին։
Բարձրահասակ միլիցիոները նստատեղից բարձրացավ ու շարժվեց առաջ։
- Ընկերնե՛ր, այդ արկղի մեջ ի՞նչ եք տանում։
- Ձուկ,- կապույտ վերնաշապիկով տղամարդը վարից վեր նայեց միլիցիոներին։
- Բացե՛ք արկղը։
- Ասացի՝ ձուկ։
- Չհասկացա՞ք,- գանգրահեր միլիցիոները կանգնեց բարձրահասակի կողքին։- Շու՛տ, բացեք արկղը։
- Հովի՛կ, տղերքը չեն հավատում, ցույց տուր,- կապույտ վերնաշապիկովը դիմեց ընկերոջը։
- Մենք քեզ համար տղերք չենք,- գանգրահերն ավելի սեղմվեց բարձրահասակին։
- Չլինի թե ուզում եք ապացուցել, որ աղջկերք եք,- կապույտ վերնաշապիկավորի ընկերը քթի տակ ժպտաց։
- Բացե՛ք արկղը,- կրկնեց բարձրահասակը։
- Հովի՛կ, ինչպես տեսնում ես, տղերքը, ներողություն, ընկեր միլիցիոներները ուզում են իրենց աչքերով տեսնել։ Խնդրեմ։
Նստատեղի տակից տղամարդիկ հանեցին արկղն ու դանակի ծայրով բարձրացրին կափարիչը։ Արկղի մեջ ցելոֆանե տոպրակը լիքն էր ձկներով ու սառցի կտորներով։
- Հիմա համոզվեցի՞ք,- կապույտ վերնաշապիկավորը նայեց բարձրահասակին։
- Որտեղի՞ց են սրանք,- բարձրահասակ միլիցիոները ոտքով մի կողմ հրեց կափարիչը։
- Սպեկուլյանտներ,- ասաց գանգրահերը։
- Ձեր ապրանքը բռնագրավված է։
- Դրանց այդպես էլ պետք է,- առջևից լսվեց կնոջ ճղճղան մի ձայն։- Իրենց ձկներով մեզ թալանում են։
- Ընկերուհի, իսկ ձեզ զոռով չենք ստիպում, թե ձուկ գնեք,- կապույտ վերնաշապիկով տղամարդու դեմքը զայրույթից կարմրել էր։
- Անաստվածներ, կիլոգրամն էլ երեք ռուբլով են տալիս։ Ուղղակի թալան է,- ասաց մի տղամարդ։
- Դեռ պիտի ուրախանաք, որ սպեկուլյացիայի համար չենք տուգանում,- բարձրահասակը մի կողմ հրեց արկղը։
- Հովի՛կ, իջնենք։ Է՜յ, վարորդ, ավտոդ կանգնեցրու, իջնում ենք,- կապույտ վերնաշապիկովը արհամարհանքով նայեց միլիցիոներներին,- բարի ախորժակ...
- Զգուշացնում ենք, եթե մի անգամ էլ բռնեցինք, չեք պրծնի,- ասաց գանգրահերը։
- Դե գնա՛, ես ձեր...
- Ի՞նչ։
- Հովի՛կ, գործ չունես, հոտած տիպեր են երևում...
Երբ ավտոբուսը կրկին առաջ շարժվեց, կանանցից մեկը ձեռքը մեկնեց դեպի արկղն ու երկու ձուկ հանեց։
- Կարծես իշխան է։ Մերոնք իշխան կերած չկան...
Ավտոբուսում աներևակայելի բան կատարվեց։ Իրար հրմշտելով, մարդիկ ձեռքները մտցնում էին արկղի մեջ ու ձգտում ինչքան հնարավոր է շատ ձուկ հանել։
- Սպասեք,- բարձրահասակ միլիցիոները ոտքով փակեց արկղը։- Մենք նրա համար չենք չարչարվել, որ երկու րոպեում քթներիս տակից ողջ ձուկը փախցնեք։ Մենք էլ մարդ ենք։
- Երեք հատ վերցրի,- կողքին նստած տղամարդու ականջին շշնջաց կարմիր մազերով կինը։
- Իսկ դա թղթախաղից էլ վատ է,- ասաց տղամարդը։
- Ի՞նչը։ Ձո՞ւկը,- զարմացավ կինը։
- Կարծես գազանանոցում լինեն,- տխուր ասաց պոլիտեխնիկականի ուսանողուհին,- աչքերիս չեմ հավատում։ Սարսափելի է, քեռի Սահակ։
- Այո, սարսափելի է, աղջիկս,- մտախոհ կրկնեց միթևանի ծերունին,- սարսափելի է...
Միլիցիոներները կափարիչը նորից մեխեցին, և արկղը դրին իրենց նստատեղերի տակ։
- Այսօր բախտներս բերեց։ Ահագին փախցրին, բայց էլի շատ մնաց։ Մի տասնհինգ կիլո կլինի։ Կկիսենք։
- Ըհը, լավ օր է,- պատասխանեց գանգրահերը։- Քո ասած տպավորությունը ստեղծեցինք. ձրի ճանապարհ և դրան գումարած՝ տասնհինգ կիլոգրամ թարմ ձուկ։ Մի քիչ էլ վարորդներին չտա՞նք։
- Չարժե։ Իրենք իրենց խալտուրայից մեզ տալի՞ս են։
Միթևանի ծերունին վեր կացավ ու շարժվեց առաջ։ Ավտովարորդի խցիկի մոտ կանգ առավ և շրջվեց դեպի ուղևորները։ Նրա դեմքը սաստիկ գունատ էր, իսկ ծնոտը թեթև դողում էր։
- Աջ թևիս մեջ ավելի քան հիսուն տարի առաջ ձեռք կար։ Իսկ այդ նույն ժամանակ, հիսուն տարի առաջ, հազարավոր, միլիոնավոր մարդիկ իրենց կյանքն են զոհել, որպեսզի Չարը չհաղթանակի։ Ես էլ եմ պայքարել Չարի դեմ և ընդամենը ձեռքս եմ զոհել, աջ ձեռքս։
- Ի՞նչ է ասում,- գունավոր ակնոցներով կինը ձգվեց դեպի առջևի նստատեղը։
- Հայրենականի իր քաջագործություններից ուզում է մի հերոսական դեպք պատմել,- ասաց կարճ խուզած մազերով ու ատլետի կազմվածքով մի տղա։
- Գուցե հիմարություններ եմ ասում, բայց քիչ առաջ մտածում էի, որ եթե հանկարծ ամեն ինչ նորից կրկնվեր, չէի ցանկանա ձեռքս նորից զոհել,- ծերունին ամբողջովին դողում էր։- Սակայն, ոչ։ Այստեղ, ավտոբուսում մոտ երեսուն-երեսունհինգ ուղևոր կա, և եթե Չարը նորից գլուխ բարձրացներ, ես մյուս ձեռքս էլ կզոհեի, որովհետև ձեր երեսուն-երեսունհինգ հոգու մեջ հինգ-վեց մարդ կա,- նա դողացող ձեռքը մեկնեց դեպի պոլիտեխնիկականի ուսանողուհին,- որովհետև ձեր մեջ այն ազնիվ ու սքանչելի աղջիկն էլ կա, և միայն նրա համար ես կյանքս էլ կզոհեմ...
Ավտովարորդը դանդաղեցրեց ավտոբուսի ընթացքը և երբեմն հետաքրքրությամբ հետ էր նայում։
- Ափսոսում եմ, որ ձեր այս բազմության մեջ ընդամենը հինգ-վեց մարդ կա։ Իսկ դուք,- ծերունին կատաղությամբ նայեց միլիցիոներների կողմը,- ձեր ուսադիրների վրա նույնիսկ թքել էլ չարժե։
- Մի քիչ կամաց,- բարձրահասակ միլիցիոները վեր կացավ տեղից։- Քեզ խելոք պահիր, թե չէ...
- Թե չէ ի՞նչ... օրենքի կարկատաններով ծպտված աղտեղություններ, ձեզ նմաններին տուգանային գումարտակ էին ուղարկում...
- Ձայնդ կտրիր, ցնդած բիձա...
Ամեն ինչ այնքան արագ ու անսպասելի կատարվեց, որ ավտովարորդի օգնականն էլ, չնայած շատ մոտ էր ծերունուն, չհասցրեց ժամանակին պահել նրան։ Հավասարակշռությունը կորցնելով, ծերունին գլուխը զարկեց մետաղե բռնակին ու ընկավ ավտոբուսի աստիճաններին։
Ավտովարորդը կտրուկ սեղմեց արգելակը, և մի քանի վայրկյան հետո ավտոբուսում ամեն ինչ իրար էր խառնվել։ Առջևի նստատեղերից մեկի թիկնակը մինչև վերջ իջեցրին ու ծերունուն պառկեցրին։
- Ոնց-որ չի շնչում,- ասաց ինչ-որ մեկը։
- Զարկերակը ստուգիր,- վանդականախշ վերնաշապիկով երիտասարդը մի կողմ հրեց մարդկանց։- Մի՛ խանգարեք, ի՞նչ եք ճանճերի պես բզզացնում, պատուհանը լրիվ բացեք։
- Կարծես թույլ խփում է սիրտը,- տղամարդկանցից մեկը կամաց իջեցրեց ծերունու միակ ձեռքը։
- Պետք է հիվանդանոց հասցնել,- ասաց ավտովարորդի օգնականը։- Ամենքդ անցեք ձեր տեղերը։
Պոլիտեխնիկականի ուսանողուհին երկու տղամարդկանց օգնությամբ սկսեց մաքրել ծերունու վերքը՝ ձախ քունքից վեր, ու զգուշությամբ վիրակապել։
Ավտոբուսն առաջ շարժվեց։
Բարձրահասակ միլիցիոները կանգնել էր ծերունու մոտ և կարծես շատ վաղուց մոռացել էր խոսելը։ Ուղևորները սկսեցին քննարկել պատահարը։
- Միլիցիոները խփեց,- կամաց ասաց ինչ-որ մեկը։
- Չէ, ինքը ընկավ, չէ՞ որ միթևանի է։ Կորցրեց հավասարակշռությունն ու ընկավ,- ասաց գունավոր ակնոցով կինը։
Միլիցիոները հանկարծ վերագտավ խոսելու ընդունակությունը.
- Մեղավորը ինքն է։ Մարդկանց վիրավորեց, իսկ ես ուզում էի ձեզ պաշտպանել։
- Մեղավորը ձուկն է,- ասաց կարմիր մազերով կինը։- Ամեն ինչ այդ անիծյալ ձկներից սկսեց։
- Այո, մեղավորը ձուկն է,- վանդականախշ վերնաշապիկով երիտասարդը արհամարհանքով նայեց խոսողի կողմը։- Մեղավորը ձուկն է, որովհետև խոսել չգիտե։ Ամենավերջին սրիկան կարող է խոսել, արդարանալ հրեշտակի նման, իսկ ձուկը միշտ լռում է։ Ձուկը չի կարող խոսել ու պաշտպանել իրեն, եթե մինչև անգամ անմեղ է։
Ավտոբուսում որոշ ժամանակ լռություն տիրեց։
- Ինչքա՞ն մնաց մինչև մոտակա հիվանդանոց,- հարցրեց ուսանողուհին։
- Մոտ երեք-չորս կիլոմետր,- պատասխանեց ավտովարորդի օգնականը։
- Ես մեղավոր չեմ, ինքը ընկավ,- միլիցիոների աչքերում սարսափ կար։
- Իհարկե, ինքը ընկավ,- լսվեց մյուս միլիցիոների ձայնը։- Դեռ սկանդալ էլ սարքեց ու վիրավորեց մեր միլիցիային։ Առնվազն տասնհինգ սուտկա հասնում է։
- Ձայնդ կտրիր, ճիճո՛ւ,- վանդականախշ վերնաշապիկով երիտասարդը չարությամբ նայեց գանգրահերին։- Իսկ ես կթքեմ տասնհինգ սուտկայիդ վրա, և առանց ափսոսալու, քեզ նման աղբը պատուհանից դուրս կնետեմ։
Բարձրահասակ միլիցիոները հանկարծ ոգևորվեց.
- Իսկ դուք, ընկերներ, ձկներից վերցրեք։ Մեզ երկուսն էլ հերիք է։
Գունավոր ակնոցով կինը վեր կացավ։
- Կարելի՞ է երկու հատ էլ վերցնեմ։
- Խնդրեմ, վերցրեք։ Աշո՛տ, արկղը մոտեցրու։
Գանգրահերը բացեց արկղի կափարիչը։
- Երեքը հերիք է,- գունավոր ակնոցով կինը վերադարձավ իր տեղը։
Տղաներից մեկը, որ մարշալի ուսադիրներ էր վաստակել թղթախաղում, զույգ ձկներով ձեռքի ցելոֆանե տոպրակը նետեց միլիցիոների ոտքերի մոտ։ Կանանցից մեկը, հետո մի քանիսն էլ «իրենց բաժին» ձուկը նետեցին արկղի մեջ, և ավտոբուսում կրկին լռություն տիրեց։
- Ընկերնե՛ր,- բարձրահասակ միլիցիոները գրպանից ինչ-որ թուղթ հանեց,- այստեղ ստորագրեցեք։ Բոլորդ էլ տեսաք, որ ինքն ընկավ։ Գրեցեք, որ մեղավորը ինքն էր։
Նա թուղթը մեկնեց կանանցից մեկին։
- Ես չեմ տեսել, բայց կստորագրեմ։
Բարձրահասակ միլիցիոները անվճռականորեն կանգնեց վանդականախշ վերնաշապիկով երիտասարդի մոտ։
- Հը, ինչո՞ւ ես ամաչում, տուր ստորագրեմ,- երիտասարդը վերցրեց թուղթը։- Բայց միայն մի պայմանով. երկու անգամ ծուղրուղու կանչիր։
Միլիցիոները նայում էր երիտասարդին ու կարծես ոչինչ չէր հասկանում։
- Կամ թող ընկերդ ավտոբուսի մի ծայրից չորեքթաթ սողա մյուս ծայրը։
- Ձեռ է առնում,- ասաց գանգրահեր միլիցիոները։
- Էհ, եթե չեք ուզում, չեմ ստորագրի։ Բայց եթե միտքներդ փոխեք՝ համեցեք ինձ մոտ։
Մի քանի հոգի էլ ստորագրեցին։
- Դուք էլ,- միլիցիոները թուղթն ու գրիչը մեկնեց վիրակապված ծերունու կողքին նստած ուսանողուհուն։
- Ի՞նչ։
- Ստորագրեցեք, գրեցեք, որ ինքն ընկավ։
Աղջիկը վերցրեց թուղթը, նայեց միլիցիոների աչքերին ու դանդաղ, շատ դանդաղ պատառոտեց այն։
Ավտոբուսն արդեն շարժվում էր քաղաքի փողոցներով։ Մինչև հիվանդանոց մնացել էր մի քանի հարյուր մետր։
Հունիս, 1986 թ
Комментариев нет:
Отправить комментарий